Η περίπλοκη εναλλακτική ιστορία του Φίλιπ Ροθ

Το The Plot against America είναι μια μίνι σειρά του HBO. Αυτή είναι μια ακριβής, αλλά και ελάχιστα περιεκτική περιγραφή, καθώς τη σειρά υπογράφουν ο Εντ Μπερνς και ο Ντέιβιντ Σάιμον, οι άνθρωποι που δημιούργησαν το The Wire. 

Αυτή τη φορά, βασίζονται στο βιβλίο του Φίλιπ Ροθ, του ευφυούς, στριμμένου και αξεπέραστου δημιουργού του «american fiction».

Ο Ροθ, μακαρίτης εδώ και δύο χρόνια, έγραψε το βιβλίο το 2004 και για μια ακόμα φορά έγινε προφητικός, δέκα και κάτι χρόνια πριν την εκλογή Τραμπ.

Η υπόθεση πραγματεύεται κάτι απλό αλλά και σύνθετο μαζί. Εικάζει ότι στις εκλογές του 1940, ο Ρούβελτ δεν αντιμετωπίζει τον Γουέντελ Γουίλκι, όπως έγινε στην πραγματικότητα, αλλά τον Τσαρλς Λίντμπεργκ.

Ο Λίντμπεργκ ήταν ένας πιλότος-σταρ στις ΗΠΑ του Μεσοπολέμου. Ήταν ταυτόχρονα και ένας πολύ μυστήριος άνθρωπος, με εκπεφρασμένες ρατσιστικές απόψεις και υποστηρικτής της κίνησης America first, που κάτω από τις υποτιθέμενες αντιπολεμικές της θέσεις, έκρυβε τη συμπάθεια στους ναζί.

Έτσι και αλλιώς, οι ΗΠΑ, όσο «land of the free» υπήρξαν, άλλο τόσο έτρεφαν την ίδια τους την αντίφαση με το ρατσισμό, την ΚΚΚ και το κυνήγι κομμουνιστικών μαγισσών για χρόνια, ακόμα και σήμερα.

Τίποτε όμως στον κόσμο του Ροθ, των ΗΠΑ, αλλά και γενικά, δεν είναι απλοϊκό. Κάτι τέτοιο ίσχυε ειδικά στα χρόνια μέχρι τον πόλεμο και ειδικότερα, σε αυτά τα δύο χρόνια ουδετερότητας του Ρούζβελτ, μέχρι το Περλ Χάρμπορ. 

Το Plot against America ως βιβλίο βασικά, είναι μια αναλυτική λογοτεχνική «ακροβασία» του Ροθ, που σταδιακά, έγινε και αλληγορία. Βάζοντας τον εαυτό του, ξανά, στη θέση ενός από τους πρωταγωνιστές, ο συγγραφέας περιγράφει λίγο ως πολύ, όχι την παιδική του ηλικία στο Νιούαρκ, αλλά τα πράγματα που συνέβαιναν γύρω του. Στην προκειμένη περίπτωση επιλέγει μια εναλλακτική ιστορία, κάτι που νωρίτερα από αυτόν έκανε και ο Φίλιπ Ντικ στον «Άνθρωπο στο ψηλό κάστρο», δοκιμάζοντας τη δύναμη της περιγραφής μιας απολυταρχίας που εδραιώνεται στις ΗΠΑ. Στη land of the free.

Η σειρά είναι καλή, ίσως όχι τόσο καλή όσο θα περίμενε κανείς από το μέγεθος των δημιουργών αλλά και πάλι, θα γίνει στο μέλλον ένα δημιούργημα αναφοράς. Θα δούμε το γιατί παρακάτω.

Οι ήρωες του Ροθ είναι η Αμερική του τότε, του τώρα και του πάντα. Είναι ήρωες που θα μπορούσαν να ταιριάξουν σε διαφορετικές περιόδους, σε τύπους που έζησαν σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Το μικροαστικό σπίτι που ονειρεύεται μια καλύτερη μέρα, τα μέλη της οικογένειας που γοητεύονται από τους δημοφιλείς, πλην κενούς περιεχομένου και τελικά, επικίνδυνους πολιτικά, οι ικανοί που θεωρούν ότι μπορούν να χειριστούν κάθε μορφή εξουσίας, οι επαναστάτες που συμβιβάζονται  κ.ο.κ.

Όλοι μπορούν να καθρεφτιστούν στο έργο του Ροθ. Από τον Έλληνα πάτερ φαμίλια της δεκαετίας του ΄80 που αναζητάει την κοινωνική ασφάλεια σε ένα δικό του σπίτι, όντας ενεργός πολιτικά, μέχρι και τους εξουσιαστές του Χατζή, όπως ο Σαμπεθάι Καμπιλής.

Αυτή η αμερικάνικη ηθογραφία του Ροθ, που κάνει μοναδικά, όσο και στρυφνά συχνά, τα έργα του, έχει μεταφερθεί πολύ καλά στη σειρά. Παρότι υπάρχουν οι διακυμάνσεις και οι διάφορες κορυφώσεις της πλοκής, δεν πρόκειται για αστυνομικό, ιστορικό ή πολεμικό σήριαλ. Είναι περισσότερο μια παράξενη ηθογραφία που σε αφήνει λίγο αποσβολωμένο, μόλις τελειώνει, ειδικά αν δεν έχεις διαβάσει το βιβλίο.

Γιατί όμως είναι και αλληγορία; Η απάντηση βρίσκεται σε μια άλλη ερώτηση: Γιατί το ΗΒΟ και οι δύο καλύτεροι σεναριογράφοι του Χόλιγουντ αποφάσισαν να διασκευάσουν το συγκεκριμένο βιβλίο του Ροθ, ειδικά τώρα;

Η προειδοποίηση του Ροθ για τους δημαγωγούς, όσο και αν επιχειρεί λογοτεχνικά το παιχνίδι των αποστάσεων και του ενδεχόμενου κόντρα ρόλου του δημιουργού, επανήλθε με την εκλογή του Τραμπ. Η υπόδειξη μιας εξουσίας που γίνεται όλο και πιο επιθετική και ακραία στις μέρες μας, στις ΗΠΑ αλλά και σε όλο τον κόσμο, είναι ο «πορτοκαλής πρόεδρος» που δεν χάνει την ευκαιρία να προκαλέσει, αλλά και να υπενθυμίσει ότι όσο ο καπιταλισμός δρα ανεξέλεγκτος, δρα εναντίον της ίδιας της ανθρωπότητας. Ο Ροθ δεν ανακοινώνει μανιφέστα όμως. Δεν είναι ο ριζοσπάστης που θα περίμενε κανείς για να ταυτιστεί μαζί του, αλλά αναλύει ηθογραφώντας, με το δικό του, αξιοσημείωτο ελιτισμό.

Το ΗΒΟ από την άλλη, είναι ένα από τα βασικά μέσα στις ΗΠΑ που αντιπολιτεύεται τον ακροδεξιό δημαγωγικό χαμό του Τραμπ. Δείτε για παράδειγμα κάποιο από τα επεισόδια του Last week tonight με τον Τζον Όλιβερ, ειδικά την πενταλογία της πανδημίας.

Η σειρά στηρίζεται σε ρολίστες πολυτελείας: η Γουινόνα Ράιντερ περνάει δεύτερη φορά σε σειρά πρώτης γραμμής τα τελευταία χρόνια, ο Μόργκαν Σπέκτορ είναι πολύ καλός, ως βασικός χαρακτήρας, μαζί με τη Ζόι Καζάν (εγγονή του Ελιά Καζάν). 

Αυτός όμως που τραβάει τα φώτα πάνω του, είναι ο Τζον Τορτούρο που μοιάζει να αναβιώνει, με πιο ώριμο τρόπο, το ρόλο του στο «Πέρασμα του Μίλλερ».

Ίσως θα ήταν πιο σωστό να διαβάσετε το βιβλίο πρώτα, τώρα που υπάρχει και χρόνος. Ακόμα καλύτερη, θα ήταν μια μικρή ανάγνωση της πολύ ιδιαίτερης, εκείνη την περίοδο, πολιτικής ιστορίας των ΗΠΑ. Ο Ρούζβελτ πέρασε όλο τον πόλεμο με αντιπρόεδρο έναν… Μπέρνι Σάντερς της εποχής, τον Χένρι Γουάλας, ο οποίος χάθηκε στο ψυχροπολεμικό μεταπολεμικό κλίμα. Ο δε αντίπαλος του Ρούζβελτ, ο Γουίλκι, ήταν Δημοκρατικός μέχρι το ’39, υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων το ’40 και έπειτα, υπερασπιστής των κοινωνικών δικαιωμάτων…