Η παιδική προστασία και οι επιλογές

Aναδοχή και υιοθεσία: Δύο βασικοί θεσμοί της παιδικής προστασίας, η οποία επί δεκαετίες κινήθηκε γύρω από το «μοντέλο» της ιδρυματοποίησης. Τα τελευταία χρόνια, το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, και με επικεφαλής την αναπληρώτρια υπουργό Θεανώ Φωτίου, προσπαθεί να δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο, πολύ πιο υγιές, με σύνθημα «Κανένα παιδί σε ίδρυμα». Μια προσπάθεια που γίνεται προς δύο κατευθύνσεις: αφενός μεν στην πρώιμη παρέμβαση στην οικογένεια και αφετέρου στην «έξοδο» των παιδιών που διαβιούν ίσως και χρόνια σε ιδρύματα, κρατικά ή ιδιωτικά. Η αναδοχή και η υιοθεσία είναι τα δύο εργαλεία για την αποϊδρυματοποίηση που ενισχύθηκαν πολύ με τον νέο νόμο 4538/2018, ο οποίος κατά κοινή ομολογία έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο έλλειμμα στην παιδική προστασία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), το 2017 έγιναν 393 υιοθεσίες σε όλη τη χώρα. Στην Ήπειρο, καταγράφηκαν 9 περιπτώσεις. Οι αριθμοί των πράξεων στην Ήπειρο είναι γενικά σταθεροί στο πέρασμα των ετών, με κάποιες εξαιρέσεις. Ωστόσο, ασφαλή συμπεράσματα δεν μπορούν να εξαχθούν, καθώς λείπουν κρίσιμα στατιστικά στοιχεία. Για παράδειγμα λείπουν στοιχεία από τις ιδιωτικές υιοθεσίες, τις συγγενικές ή ενδοοικογενειακές. «Στη χώρα μας ισχύουν περισσότερο οι ιδιωτικές υιοθεσίες. Πηγαίνουν χέρι με χέρι. Δεν λέω ότι είναι κακές, αλλά δεν υπάρχουν αυξημένες εγγυήσεις. Πάντα υφίσταται ο κίνδυνος μιας αγοραπωλησίας» τόνισε η Ματίνα Πούλου, δικηγόρος και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Αναδοχής-Υιοθεσίας, κατά τη διάρκεια μιας ενδιαφέρουσας ημερίδας για την αναδοχή και την υιοθεσία με τίτλο «Άφησέ με να 'ρθω μαζί σου…» που διοργάνωσε την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών, το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Ηπείρου.

Η κ. Πούλου, αφού ανέλυσε σε νομικό επίπεδο τις ρυθμίσεις του νέου νόμου, εκτίμησε ότι «ο νόμος κινείται προς την κατεύθυνση με σκοπό να αντιμετωπίσει τους όποιους κινδύνους κι όχι να θέσει σε κίνδυνο τα παιδιά». Ο νέος νόμος έρχεται επίσης να αντιμετωπίσει πολλά ζητήματα που δυσχέραιναν την παιδική προστασία: από τις καθυστερήσεις στην εφαρμογή των διαδικασιών αναδοχής και υιοθεσίας μέχρι τη μη καταγραφή των παιδιών που ζούσαν σε ιδρύματα, δημόσια και ιδιωτικά, ενώ παράλληλα εισάγει τον θεσμό της επαγγελματικής αναδοχής που δεν είχε εφαρμοστεί στην Ελλάδα.

Το όραμα των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας για την παιδική προστασία περιέγραψε η Σοφία Κωνσταντέλλια, πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής. «Θέλουμε να υποστηρίξουμε  την οικογένεια να κρατήσει το παιδί παρά να βγάλουμε το παιδί από τις ανήμπορες οικογένειες. Θέλουμε να αναπτύξουμε εξειδικευμένα προγράμματα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Θέλουμε να αλλάξουν μορφή οι κλειστές μας μονάδες» τόνισε. Ένα μεγάλο στοίχημα, είναι επίσης να μη εισάγονται σε ιδρύματα και πιο δύσκολες περιπτώσεις παιδιών, όπως είναι τα παιδιά με αναπηρία.

«Κάθε μορφή ιδρυματοποιησης, καταλύει κάθε έννοια ανθρωπίνων δικαιωμάτων» τόνισε ο Γιάννης Λυμβαίος, γενικός γραμματέας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία. Ο κ. Λυμβαίος, αφού ανέφερε και ο ίδιος ότι το νέο θεσμικό πλαίσιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, υπογράμμισε ότι μεγάλη σημασία έχει η ολιστική προσέγγιση τη αναπηρίας, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής (εκπαίδευση, υγεία, άθληση, ψυχαγωγία κ.λπ.).

Η Ελευθερία Ψαρρά, κοινωνική λειτουργός και επιστημονική διευθύντρια στο κέντρο «Μητέρα» , μίλησε για τη διαδρομή του κέντρου, εστιάζοντας περισσότερο στο πρόγραμμα «Πρώτη Αγκαλιά» που υλοποιείται πιο συστηματικά τα τελευταία δυόμισι χρόνια. Η «Πρώτη Αγκαλιά» ήρθε να δώσει μια διέξοδο στην εγκατάλειψη βρεφών από τους γονείς στα μαιευτήρια.  «Υπήρχε μια απαράδεκτη κατάσταση. Διάφοροι άνθρωποι έμπαιναν στα μαιευτήρια και έκαναν… σχέδια» τόνισε. Το πρόγραμμα λοιπόν αφορά τη βραχυπρόθεσμη αναδοχή ενός βρέφους.

Όλοι σχεδόν οι ομιλητές μίλησαν για την ανάγκη αποσαφήνισης των όρων «αναδοχή» και «υιοθεσία», καθώς συνήθως συγχέονται. Η υιοθεσία είναι η νομική διαδικασία κατά την οποία κάποιος αποκτά δικαιώματα και υποχρεώσεις γονέα για ένα παιδί του οποίου δεν είναι ο φυσικός γονιός. Η αναδοχή είναι άλλο πράγμα. Είναι η φροντίδα ενός παιδιού για κάποιο χρονικό διάστημα από μια οικογένεια. Στη συνέχεια, το παιδί αυτό θα επιστρέψει στους φυσικούς τους γονείς (που για κάποιους λόγους δεν μπορούσαν να το φροντίσουν) ή θα δοθεί για υιοθεσία. «Ένα από τα βασικά προβλήματα για την αναδοχή είναι ότι πολλές οικογένειες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον να γίνουν ανάδοχες, έχουν βαθύτερο κίνητρο την υιοθεσία» τόνισε η κ. Ψαρρά.

Ένα ζευγάρι ανάδοχου παιδιού, περιέγραψε με τον δικό του τρόπο τι σημαίνει αναδοχή και πώς τη βίωσε το ίδιο μέσα από το πρόγραμμα «Πρώτη Αγκαλιά»: «Ήταν ξεκάθαρο και για μας από την πρώτη στιγμή ότι το παιδί που θα πάρουμε, δεν είναι δικό μας. Εμείς θέλαμε απλώς να  το φροντίσουμε»…

Οι φορείς της παιδικής προστασίας λοιπόν συνεχίζουν να καταβάλλουν προσπάθειες για ό,τι καλύτερο, ιδίως σε μια εποχή κρίσης.

* Στην εκδήλωση, το καλωσόρισμα έκανε η πρόεδρος του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Ηπείρου Κατερίνα Μιτοπούλου, ενώ χαιρετισμούς απηύθυναν η υφυπουργός Παιδείας Μερόπη Τζούφη, ο βουλευτής Ιωαννίνων του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Στέφος και ο δήμαρχος Ιωαννίνων Θωμάς Μπέγκας.