Η μάχη του Κουτσελιού και ο Λάμπρο-Ζήκος στην ψηλή ραχούλα

Στις 26 Φεβρουαρίου 1854, κάπου 170 χρόνια παρά κάτι μέρες πριν δηλαδή, έγινε η «Μάχη του Κουτσελιού».

Γενικώς, το 1854 ήταν μια ταραγμένη χρονιά (που για την εποχή ήταν μάλλον μια… συνηθισμένη χρονιά), με γεγονότα που επηρέαζαν όλο το φάσμα της ανατολικής Ευρώπης και φυσικά, των Βαλκανίων.

Ήδη για παράδειγμα, στον Κριμαϊκό πόλεμο που ήταν σε εξέλιξη, η Ρωσική αυτοκρατορία πολεμούσε με την Οθωμανική. Ο αντικατοπτρισμός του πολέμου στην Ελλάδα, ήταν άλλη μια επαναστατική κίνηση, το 1854, λίγους μήνες μετά την έναρξη του Κριμαϊκού Πολέμου.

Ταυτόχρονα, στη Ζώριστα (τον σημερινό Πεντόλακκο), στη Λάκκα Σούλι, διαφέντευαν οι Ζηκαίοι. Ο πατριάρχης της οικογένειας ήταν ο Θύμιος Ζήκος και ο Λάμπρος, ήταν ένας από τα παιδιά του. 

Το όνομά του, υπάρχει σήμερα σε έναν πολύ μικρό δρόμο των Ιωαννίνων, στον κόμβο της Βογιάννου.

Ο Λάμπρος λοιπόν, στο πλούσιο κτήμα της οικογένειας, διατηρούσε ένα μικρό, προσωπικό στρατό: γύρω στους 300 άνδρες που γενικώς, θεωρούνταν σκληροτράχηλο και «δεν μπλέκεις» στρατιωτικό σώμα.

Ταυτόχρονα, ο Θεόδωρος Γρίβας του 1854 ήταν ένας έμπειρος και ατίθασος αρματολός, παλιός μπράβος του ίδιου του Αλή Πασά και κατόπιν, με παράσημα τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, μεταξύ άλλων.

Ήταν και αυτός ένας «δεν μπλέκεις» τύπος, που είχε δώσει αυθαίρετα στον εαυτό του τον τίτλο του στρατηγού και είχε έρθει σε σύγκρουση με την αυλή του Όθωνα και τη βασιλική εξουσία.

Πίσω στην 25^η Φεβρουαρίου 1854, γύρω στο μεσημέρι: ένα σώμα μερικών εκατοντάδων ανδρών που τακτικό σκοπό είχε να μπει στα Γιάννενα, αλλά και να αναχαιτίσει τις δυνάμεις του Αβδή Πασά, αν αυτές εξέδραμαν κατά του Ραδοβιζίου, μπαίνει στο χιονισμένο Κουτσελιό.

Οι προεστοί του Ραδοβιζίου είχανε κηρύξει την επανάσταση 40 μέρες νωρίτερα, στην Παναγιά Μεγαλόχαρη της Άρτας.

Οχυρώθηκαν λοιπόν οι 350 άνδρες του Γρίβα, έστησαν και ένα παλιό τουρκικό κανόνι που βρήκαν στον Κατσικά, αλλά ο Αβδής κινητοποίησε περί τους 2.000 στρατιώτες, με κανονικό ελαφρύ πυροβολικό.

Τα πράγματα ήταν δύσκολα.

Οι θέσεις των ελληνικών δυνάμεων στο Κουτσελιό, ήταν απομονωμένες μεταξύ τους. Το βασικό σώμα τους ήταν στα Μεσογέφυρα, μια οχυρή θέση, και ο Γρίβας βρισκόταν στο αρχηγείο του. Ο λόχος του, είχε οχυρώσει την εκκλησία του χωριού.

Διαβάστε επίσης: Από το Κουτσολιό στο Κουτσελιό

Την άλλη μέρα, των Αγίων Θεοδώρων, ξεκίνησε η μάχη. Σύμφωνα με τις περιγραφές, ο Αβδή Πασάς, ο οποίος καταγόταν από την Κιρκασία, ξεκίνησε να βάλει κατά των θέσεων του Γρίβα, ενόσω αυτός γιόρταζε την ονομαστική του γιορτή.

Ο Λάμπρος Ζήκος βρισκόταν με το σώμα του στα Πέντε Πηγάδια, εκείνη την περίοδο, έχοντας καταλάβει το μικρό φρούριο εκεί.

Οι δυνάμεις του είχαν προωθηθεί στα Μεσογέφυρα και πίσω, στο αρχηγείο του Γρίβα, εξελίσσονταν μάχες σώμα με σώμα. Όπως περιγράφει ο Απόστολος Μαυρογένης, που πήρε μέρος στη μάχη, οι Τούρκοι ανέβηκαν μέχρι και στη στέγη του σπιτιού, ενώ αργότερα, ό Γρίβας και οι άνδρες του υποχώρησαν στο υπόγειο.

…και κάπου εκεί, το τρίστιχο περιγράφει αδρά τι ακολούθησε:

«Ο Λάμπρο Ζήκος φώναξεν από ψηλή ραχούλα,

Γρίβα μου, βάστα τη φωτιά ως να καλονυχτίση,

Φέρνω λεβένταις διαλεχτούς, Λακκιώταις πεντακόσιους».

Τελικά, η νύχτα έπεσε και καθώς, όπως συμβούλεψαν τον Αβδή οι συνεργάτες του, ότι «οι Έλληνες είναι νυκτομάχοι», οι τούρκικες δυνάμεις σάλπισαν υποχώρηση και έφυγαν. Οι ελληνικές δυνάμεις αποσύρθηκαν στο Λοζέτσι και αργότερα, ο Γρίβας κατέληξε στο Μέτσοβο, στην εκπνοή μιας αποτυχημένης επαναστατικής κίνησης.