Από το Κουτσολιό στο Κουτσελιό

Συστήνεται «ο συνοικισμός Κουτσολιό υπό το όνομα ‘Κοινότης Κουτσολιό’ και με έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν. Προς την Κοινότητα Κουτσολιό ενούνται οι συνοικισμοί Γορίτσα, Φράστανα και Μουζακαίους»: Αυτό ανέφερε το Βασιλικό Διάταγμα του 1919 για την ίδρυση-αναγνώριση του Κουτσελιού Ιωαννίνων σαν κοινότητα.

Οι συνοικισμοί Φράστανα και Μουζακαίοι αποσπάστηκαν το 1928 με νέο διάταγμα και αποτέλεσαν την κοινότητα των Μουζακαίων.

Την εποχή εκείνη το Κουτσελιό είχε 700 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Όσον αφορά την ονομασία, το Κουτσελιό καταγράφεται κατά τον 19^ο αιώνα ως Κουτσουλιό από τον Παναγιώτη Αραβαντινό στη «Χρονογραφία περί Ηπείρου» (1856) και ως Κοτσιλιόν από τον Ιωάννη Λαμπρίδη στα «Ηπειρωτικά Μελετήματα» (1888). Στο Βασιλικό Διάταγμα του 1919, αναφέρεται ως Κουτσολιό. Αργότερα καθιερώθηκε η ονομασία Κουτσελιό.

Από πού προήλθε η ονομασία; Η παράδοση λέει ότι το όνομα του χωριού προήλθε από το όνομα του πρώτου κατοίκου που λεγόταν Ηλίας και ήταν κουτσός (κουτσο-Ηλίας). Ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κώστας Οικονόμου γράφει στα «Οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων» ότι το τοπωνύμιο «Κουτσολιό» πρέπει να αποδοθεί στο επώνυμο Κουτσολιός, το οποίο σχηματίζεται από το πρόθημα –κουτσο και το βαφτιστικό Λιός που με τη σειρά προέρχεται από το Λέων.

Όπως σε κάθε χωριό, στον πυρήνα του βρισκόταν το δημοτικό σχολείο. Το παλιό δημοτικό σχολείο Κουτσελιού, που κηρύχθηκε διατηρητέο το 2004, φέρεται ότι αρχικά ήταν αποθήκη, η οποία διαμορφώθηκε στη συνέχεια για τις σχολικές ανάγκες. Κατά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, το διδακτήριο υπήρχε ήδη.

Εδώ και έναν χρόνο, γίνονται από τον Δήμο Ιωαννιτών εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου και αξιοποίησής του ως εκθεσιακού χώρου. Οι εργασίες δεν έχουν τελειώσει ακόμη…

Σημαντικός σταθμός στην ιστορία του χωριού ήταν η μάχη του Κουτσελιού του 1854 μεταξύ των άτακτων δυνάμεων του Θεόδωρου Γρίβα (1797-1862) και του Αβδή πασά. Ο Γρίβας, οπλαρχηγός του ’21, ήταν ένας από τους πρώτους στρατηγούς της ελεύθερης Ελλάδας. Έδρασε και σε πολιτικό επίπεδο.

Το 1854, κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο, βρέθηκε στην Ήπειρο για να οργανώσει εξέγερση κατά των Τούρκων. Ως επικεφαλής άτακτων δυνάμεων εκστράτευσε μέχρι το Μέτσοβο. Η «εκστρατεία» του δεν είχε αποτέλεσμα.

Ο συναγωνιστής του Απ. Μαυρογένης, αναφερόμενος στην άφιξη στο Κουτσελιό, αναφέρει: «Εις Κουτσουλιό εφθάσαμεν το μεσημέρι. Ο στρατηγός εκοίταξε την θέσιν, εύρε καλό να πιάσωμεν τα σπίτια. Οι χωρικοί είχαν φύγει. Το χωριό είνε πλαγιαστό εις την ράχην και τα σπίτια με δώματα, ώστε ανεβαίνεις από το πίσω μέρος εις την στέγην. Επιάσαμε λοιπόν μερικά σπίτια. Εις την κορυφήν δε του χωριού όπου ήταν η εκκλησία αποφάσισε ο στρατηγός να κάμη τάπια. Λοιπόν ωχυρώσαμεν την θέσιν, εργασθέντες όλη την ημέραν, έχοντες και μαστόρους μάλιστα».

Πηγές:

Οικονόμου Κώστας, Τα οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων: γλωσσολογική εξέταση, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, 2000, Ιωάννινα

Σιόντης Κώστας, Ο Δήμος Παμβώτιδας και τα Δημοτικά του Διαμερίσματα, Έκδοση Δήμου Παμβώτιδας, 2000, Ιωάννινα