Ένα σχολείο… των συνόρων

Ο Βλαντ είναι Ρουμάνος και μεταδιδακτορικός φοιτητής με αντικείμενο την ανθρωπολογία. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες τις πέρασε στην Κόνιτσα. Εκεί όπου έχει βρει «ένα παράθυρο στον κόσμο» όπως μας λέει ο ίδιος.

Είναι η τρίτη χρονιά φέτος που συμμετέχει στο θερινό σχολείο Κόνιτσας για την ανθρωπολογία, την εθνογραφία και τη λαογραφία των Βαλκανίων το οποίο διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων σε συνεργασία με τον Δήμο Κόνιτσας. Ένα σχολείο που του έδωσε την ευκαιρία να κάνει επιτόπια έρευνα, να δουλέψει δηλαδή με πρωτογενείς πηγές, και να κατανοήσει την έννοια των συνόρων, με ή χωρίς εισαγωγικά. Ο Βλαντ είναι σίγουρος ότι θα επιστρέψει και του χρόνου… Την ίδια βεβαιότητα έχει και ο Μπιλάλ, με καταγωγή από το Πακιστάν, που κάνει διδακτορικό στις πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. «Είμαι και εγώ πια ανθρωπολόγος» μας λέει χαριτολογώντας.

Στο θερινό σχολείο Κόνιτσας, από τις 22 Ιουλίου έως τις 4 Αυγούστου, συμμετείχαν 45 προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί, μεταδιδακτορικοί φοιτητές. Οι περισσότεροι από το εξωτερικό: από τη Βραζιλία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά μέχρι την Ιταλία, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία. Το επιστημονικό τους πεδίο, όχι απαραίτητα το ίδιο: Άλλοι σπουδάζουν ανθρωπολογία, άλλοι αρχιτεκτονική, άλλοι πολιτικές επιστήμες, άλλοι νομικά. Όλοι τους δημιουργούν μια πολυπολιτισμική, επιστημονική ομάδα που για δύο εβδομάδες συνυπάρχουν στον τόπο που λέγεται Κόνιτσα, έναν τόπο ο οποίος τους έχει υποδεχθεί με τον καλύτερο τρόπο.

Το θερινό σχολείο Κόνιτσας με εμπνευστή και δημιουργό τον καθηγητή Κοινωνικής Λαογραφίας Βασίλη Νιτσιάκο ξεκίνησε πριν από 13 χρόνια. Και μέσα σε αυτά τα χρόνια, κατάφερε να «χτίσει» μια πολύ καλή φήμη στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Εντάσσεται δε στο Δίκτυο Border Crossings, ένα δίκτυο που έχει συσταθεί από διάφορα πανεπιστήμια των Βαλκανίων με στόχο τη συνεργασία στον τομέα των κοινωνικής ανθρωπολογίας, του πολιτισμού και της ιστορίας.

Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του σχολείου αυτού είναι η επιτόπια έρευνα σε Ελλάδα, σε Αλβανία και –τα τελευταία χρόνια- σε πΓΔΜ. Οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να ερευνήσουν επιτόπου ένα θέμα που τους ενδιαφέρει και το οποίο μπορεί να αφορά την οικολογία, τη θρησκεία, τον υλικό πολιτισμό, τα μνημεία, τις διάφορες εθνοτικές ομάδες (π.χ. Βλάχους, Ρομά).

Γιατί ένας Κινέζος ή ένας Βραζιλιάνος να ενδιαφέρεται για επιτόπια έρευνα στα Βαλκάνια, με βάση μία ελληνική κωμόπολη, στην άκρη της Ελλάδας; «Εδώ προσφέρουμε ένα παράδειγμα μελέτης και κατανόησης που δίνει οπτικές και γνώσεις για να τις μεταφέρει ο κάθε συμμετέχων στη δική του περιοχή. Η συμβίωση διαφορετικών πολιτιστικών ομάδων δεν είναι ένα χαρακτηριστικό μόνο των Βαλκανίων, αλλά όλου του κόσμου» αναφέρει ο επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Ιωάννης Μάνος που διδάσκει στο θερινό σχολείο Κόνιτσας.

Σε μια περιοχή σαν τα Βαλκάνια, πάντως, η συμβίωση δεν ήταν ποτέ εύκολη. «Αυτά που συμβαίνουν, θυμίζουν τέλη του 19^ου-αρχές του 20^ου αιώνα. Μιλάμε σήμερα με όρους του 19^ου αιώνα. Ο ιστορικός χρόνος συμπυκνώνεται και πολλές φορές ακυρώνεται. Από τη μία, μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, και από την άλλη ο εθνικισμός είναι παρών» τονίζει ο κ. Νιτσιάκος. «Όταν διαβάζει κανείς την ιστορία από τη σκοπιά του έθνους-κράτους, είναι πολύ φυσικό να αναπαραγάγει όλα τα στερεότυπα που συνδέονται με τον εθνικισμό. Πρέπει να αποδομήσουμε τον μεθοδολογικό εθνικισμό (σ.σ. που προωθεί τη μονο-εθνική αφήγηση του παρελθόντος)», αναφέρει. Μια δύσκολη αποστολή…

Την ίδια ώρα, μια πολυπολιτισμική ομάδα νέων επιστημόνων πηγαινοέρχεται στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κόνιτσας, όπου γίνονται τα μαθήματα. Έτοιμη να αναζητήσει όρια, εικόνες, ερμηνείες και αφηγήσεις πέραν των συνόρων.

Το φετινό θερινό σχολείο έκλεισε τον κύκλο του το Σάββατο 4 Αυγούστου, με τη δέσμευση για ένα νέο αντάμωμα το επόμενο καλοκαίρι.