Ένα άγνωστο και «αόρατο» μνημείο

Ένα σχετικά άγνωστο και αθέατο οθωμανικό μνημείο της πόλης των Ιωαννίνων, παραδομένο επί δεκαετίες στην ασφυκτική «αγκαλιά» πολυκατοικιών, προσπαθεί να κάνει αισθητή την παρουσία του.

Ο τρούλος του ξεμυτίζει πια πάνω από τα κάγκελα που αποτελούσαν μέχρι πρόσφατα την περίφραξη μιας όμορφης διώροφης μεσοαστικής κατοικίας επί της οδού Μουλαϊμίδου. Η κατοικία αυτή κατεδαφίστηκε πρόσφατα, παρά τις ύστατες προσπάθειες της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων να την κηρύξει διατηρητέα λόγω και της γειτνίασής της με το «κρυμμένο» οθωμανικό μνημείο. Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων δεν πρόλαβε, η κατεδάφιση έγινε και τώρα πια αναμένεται η ανέγερση μιας πολυκατοικίας.

Το άδειο προς το παρόν οικόπεδο επί της Μουλαϊμίδου από όπου φαίνεται πια μέρος του οθωμανικού κτιρίου

Το μνημείο, το οποίο βρίσκεται στην καρδιά του οικοδομικού τετραγώνου που περικλείεται από τους πεζοδρόμους Μουλαϊμίδου και Μπότσαρη και την οδό 28^ης Οκτωβρίου, έχει μια ευκαιρία να θυμίσει την ύπαρξή του. Πρόκειται για ένα διώροφο θολοσκέπαστο κτίριο που κάποτε αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου μεντρεσέ (ενός μουσουλμανικού ιεροσπουδαστηρίου). Όπως πολλά οθωμανικά κτίρια, έτσι και αυτό περιήλθε στην κυριότητα ιδιώτη μέσα από τις διαδικασίες εκποίησης που είχε πραγματοποιήσει η Εθνική Τράπεζα στα τέλη της δεκαετίας του ’20-αρχές δεκαετίας του ’30, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών βάσει της συνθήκης της Λωζάνης. Είναι σαφές από τη μορφή που έχει σήμερα, ότι το κτίριο χρησιμοποιήθηκε για κατοικία.

Σε επιστημονικό επίπεδο, το συγκεκριμένο μνημείο ήρθε πιο συστηματικά στην επιφάνεια μόλις πριν από 20 χρόνια, μέσω μιας εργασίας που εκπόνησε ο αρχιτέκτονας και επίκουρος καθηγητής (σήμερα) του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Σμύρης.

Επί οθωμανοκρατίας, στην περιοχή αυτή υπήρχε το τζαμί Μεχμέτ Αγά (στη θέση του ανεγέρθηκαν τα δημοτικά λουτρά και στη συνέχεια η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη) και δίπλα του βρίσκονταν τα κτίρια συνοδείας , όπως ο μεντρεσές. Σύμφωνα με την εργασία του κ. Σμύρη «Τα μουσουλμανικά τεμένη των Ιωαννίνων και η πολεοδομία της οθωμανικής πόλης», υπάρχουν στοιχεία αλλά και περιγραφές του παρελθόντος που επιβεβαιώνουν ότι «ο μεντρεσές του τεμένους αυτού ήταν ο μεγαλύτερος μέχρι τώρα γνωστός στην πόλη των Ιωαννίνων και επιπλέον ο μοναδικός με διώροφα κελιά». Κατά την ύστερη οθωμανοκρατία, το όλο θρησκευτικό συγκρότημα συμπλήρωσαν δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα: το αρρεναγωγείο, το οποίο κατεδαφίστηκε και χτίστηκε αργότερα το κτίριο του, και το παρθεναγωγείο στο οποίο στεγάζεται το Ταχυδρομείο.