«Δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία»

 Ο επιστημονικός υπεύθυνος της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Έρευνας και Παρέμβασης ψυχίατρος δρ. Ευ. Παππάς, μιλάει στον Τύπο Ιωαννίνων για τη μέρα Ψυχικής Υγείας και τις προκλήσεις.

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα, ποια ανασκόπηση μπορεί να κάνει ένας ειδικός της ψυχικής υγείας; «Κάθε πέρυσι και καλύτερα» ή κάτι άλλο;

Εξαρτάται από το που αναφέρεται το ερώτημα. Γενικά η ψυχική υγεία του πληθυσμού φαίνεται να επιδεινώνεται τα τελευταία 10 χρόνια, κυρίως ως προς τις λιγότερο βαριές διαταραχές (Κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, φοβίες) και ψυχολογικά συμπτώματα (ψυχική δυσφορία, απογοήτευση, ικανοποίηση από την ζωή, ψυχοσωματικά συμπτώματα). Βελτιώνονται από την άλλη μεριά η παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, η πρόσβαση σε αυτές λόγω της βελτίωσης του αλφαβητισμού ψυχικής υγείας (Mental Health Literacy), και μείωσης του στίγματος της ψυχικής ασθένειας, με αποτέλεσμα πιο πολλοί να αναζητούν ψυχιατρική και ψυχολογική βοήθεια,  που είναι το πρώτο σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των ψυχικών προβλημάτων. Οι νέοι (15-29χρονων), οι άνεργοι, οι ηλικιωμένοι (>70 ετών) και όσοι ανήκουν σε ευάλωτες και ευπαθείς ομάδες επηρεάζονται περισσότερο.

Τα χρόνια της κρίσης είχαν/έχουν αντίκτυπο στην ψυχική υγεία; 

Σίγουρα η οικονομική κρίση είχε, και έχει, αρνητικό αντίκτυπο, κάτι που είναι αναμενόμενο. Στην διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης αυξάνονται οι ψυχοπιεστικές και στρεσσογόνες καταστάσεις (ανασφάλεια, ανεργία, απώλεια εργασίας, φτώχεια, χρέη, κ.λπ.) ενώ ταυτόχρονα μειώνονται οι πόροι χρηματοδότησης και στελέχωσης υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και υγείας για την πρόληψη και αντιμετώπιση των ψυχικών προβλημάτων. Τα διάφορα μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα που πάρθηκαν και η συμβολή της εκκλησίας, των μεγάλων φιλανθρωπικών οργανισμών και άλλων φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών, μείωσαν σε κάποιο βαθμό τον αρνητικό αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης.

Ο κόσμος ζητάει πιο εύκολα στήριξη από ό,τι παλιότερα; 

Ναι, είναι αλήθεια. Η μείωση του στίγματος της ψυχικής ασθένειας, στην οποία συμβάλουν και οι αποκαλύψεις ανθρώπων με μεγάλη αναγνωρισιμότητα για τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν, η αύξηση της προσβασιμότητας σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, και η αύξηση της γνώσης γύρω από την ψυχική υγεία, βοήθησαν στο να ζητάει ο κόσμος πιο εύκολα στήριξη, Μένουν να γίνουν πολλά, ιδιαίτερα για τους νέους που προσεγγίζονται δύσκολα.

Τι είδους είναι οι νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο χώρος;

Η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας (Resilience) των ανθρώπων από την παιδική ακόμη ηλικία μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, με εκπαίδευση και ενίσχυση των Δεξιοτήτων Αντιμετώπισης (Coping Skills) ατομικών και διαπροσωπικών καταστάσεων,

Η πρόληψη στο επίπεδο της οικογένειας, της εργασίας και της κοινότητας μέσω ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων,

Η πρώιμη, έγκαιρη και έγκυρη ανίχνευση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ψυχιατρικών διαταραχών όταν εκδηλωθούν,

Οι παρεμβάσεις που χρησιμοποιούν το Φυσικό περιβάλλον (Green Care), την φυσική δραστηριότητα, άσκηση και τον αθλητισμό, την διατροφή,

Η προώθηση και καθιέρωση υγιούς τρόπου ζωής (Life Style medicine) για την καταπολέμηση παραγόντων κινδύνου π.χ. διατροφή, παχυσαρκία, κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά, κ.λπ.,

Η αντιμετώπιση χρόνιων σωματικών ασθενειών π.χ. Σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, Καρδιαγγειακά νοσήματα, αναπνευστικές ασθένειες,  ορθοπεδικά προβλήματα, κ.λπ. που επιφέρουν Ευπάθεια (Frailty), και

H αντιμετώπιση των νέων ψυχικών διαταραχών που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες (Internet, Social media), τις μετακινήσεις πληθυσμών (Προσφυγικό, μεταναστευτικό), το δημογραφικό πρόβλημα με την σημαντική αύξηση της Τρίτης και Τέταρτης ηλικίας και της Άνοιας, της Γηριατρικής Ευπάθειας και των χρόνιων ασθενειών και προβλημάτων που την συνοδεύουν

Οι αλλαγές στο σύστημα υγείας και πρόνοιας με καθιέρωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση, είναι κατά τη γνώμη μου μερικές από τις νέες προκλήσεις στην ψυχική υγεία.

Τι απολογισμό ελπίζετε να κάνετε του χρόνου, στην επόμενη παγκόσμια ημέρα;

Να έχει μειωθεί το στίγμα της ψυχικής ασθένειας, να αναπτυχθούν υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Υγείας και Πρόνοιας που να δικτυωθούν και να συνεργάζονται καλύτερα, να υιοθετήσουν οι άνθρωποι καλύτερο τρόπο ζωής, να λειτουργήσουν υπηρεσίες για την άνοια (Αλτσχάιμερ), όπως το Κέντρο Ημέρας Άνοιας που πρόκειται να λειτουργήσει από την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Έρευνας και Παρέμβασης (ΕΨΕΠ), και για τα άτομα με Νοητική Καθυστέρηση όπως οι στέγες που πρόκειται να λειτουργήσει η ΕΛΕΠΑΠ.

Επίσης, να υποστηριχθούν και εκπαιδευτούν καλύτερα οι φροντιστές ανθρώπων με χρόνια προβλήματα όπως η άνοια, να αναδειχθεί στις πολιτικές υγείας και να χρηματοδοτηθεί  περισσότερο η ψυχική υγεία, γιατί δεν υπάρχει υγεία χωρίς την ψυχική υγεία.