Βωβούσα: με τη βοή των νερών του Αώου

Βωβούσα ή Βοβούσα (η γραφή με «ω» κερδίζει έδαφος στους Βωβουσιώτες, παρότι στις πινακίδες γράφεται με «ο»): μια ονομασία που προέρχεται από τη βοή του νερού, από το ποτάμι, από τον Αώο. Αυτό τουλάχιστον γράφουν όλοι οι τουριστικοί οδηγοί, όλα τα ταξιδιωτικά άρθρα του ορεινού αυτού χωριού, σε υψόμετρο 1000 μ., του Ζαγορίου, και πιο συγκεκριμένα του Βλαχοζάγορου.

Σε επιστημονικό επίπεδο, η ετυμολογική προσπάθεια δεν έχει καταλήξει κάπου. Το χωριό αυτό απαντάται σε διάφορα κείμενα, από τον 11^ο αιώνα και μετά, με διάφορους τύπους: Βοούσα, Βοώσα, Βοϊούσα, Βοβούσα. Η ονομασία δε του Αώου με τον οποίο συνδέεται η Βωβούσα, στα αλβανικά είναι Βιόσα (Vjosa).

Λόγιοι του 19^ου αιώνα ιδίως, καταγράφουν την ονομασία Βωβούσα και για το ποτάμι.

Η Βωβούσα και ο Αώος έχουν μια άρρηκτη σχέση. Το ποτάμι περνάει μέσα από το χωριό. Ένα μονότοξο γεφύρι ενώνει τους δύο μαχαλάδες. Το γεφύρι με άνοιγμα 22 μ. και ύψος 11 μ. χτίστηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα με έξοδα του Αλέξιου Μίσιου, προεστού από το Μονοδένδρι. Και προφανώς, εκείνα τα χρόνια, δεν εξυπηρετούσε μόνο τους κατοίκους του χωριού αλλά και όσους κινούνταν από το Ζαγόρι προς τη Δυτική Μακεδονία.

Οι κάτοικοι της Βωβούσας ασχολούνταν κάποτε με την υλοτομία, την κτηνοτροφία, το εμπόριο. Αρκετοί ήταν και πριονάδες. Οι «πριονάδες» της Βωβούσας ήταν ιδιαίτερα γνωστοί. Δραστηριοποιούνταν κυρίως στα δάση της Κεντρικής Πίνδου, χωρίς να λείπουν και οι μετακινήσεις σε άλλους τόπους. Τον 19^ο αιώνα λειτουργούσαν αρκετά νεροπρίονα.

Σήμερα, στη Βωβούσα, η υλοτομία συνεχίζει να αποτελεί μια βασική ασχολία των λίγων κατοίκων. Το χωριό έχει ιδιαίτερη επισκεψιμότητα όμως την άνοιξη και το καλοκαίρι. Σε απόσταση αναπνοής από τον εθνικό δρυμό της Βάλια Κάλντα, η Βωβούσα έχει αναδειχθεί σε έναν εναλλακτικό, ορεινό προορισμό για ταξιδιώτες και για πεζοπόρους. Έχει αποτελέσει επίσης και έναν τόπο αναφοράς για τους αγώνες που είχαν δοθεί κατά των σχεδίων μερικής εκτροπής του Αώου.