Αυτοκριτική ΔΝΤ: Τα πάντα έγιναν λάθος στην Ελλάδα

Αυτοκριτική για τα λάθη που διέπραξε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο πρώτο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Ελλάδας, καθώς και αναγνώριση της «μοναδικότητας του ελληνικού προβλήματος», περιλαμβάνει η Έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης του Ταμείου (Independent Evaluation Office-ΙΕΟ), η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα. Αυτό ωστόσο που δεν λέει η έκθεση είναι το ποιοι πλήρωσαν αυτά τα λάθη.

Φωτογραφίζοντας τις επιλογές του πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ, Στρος Καν, το IEO χαρακτηρίζει ως λάθος την πολιτική απόφασή του να χρηματοδοτήσει -το 2010- την Ελλάδα με ποσό μεγαλύτερο από αυτό που της αντιστοιχούσε (exceptional access). Ειδικά μάλιστα λόγω του ότι η υπέρογκη χρηματοδότηση έγινε χωρίς να έχει προηγηθεί αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, επειδή, όπως αναφέρει η έκθεση, «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΚΤ και κάποια κράτη-μέλη ήταν αντίθετα»!

Σε τεχνοκρατικό επίπεδο η έκθεση του IEO φωτογραφίζει εμμέσως πλην σαφώς, τον Πολ Τόμσεν και την ομάδα του στο Ταμείο,  που το 2009 εκτιμούσαν ότι το 2012 η σωρευτική ύφεση έως το 2012 θα έφτανε το 5,5%, ενώ τελικά εκτινάχθηκε στο 17%. «Ακολουθώντας τις λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, έπεσαν έξω και οι εκτιμήσεις για την ανεργία. Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25%, έναντι πρόβλεψης για 15%», σημειώνει το ΙΕΟ και προσθέτει ότι «οι συνέπειες μετάδοσης της κρίσης δεν ποσοτικοποιήθηκαν αυστηρώς ούτε συζητήθηκαν διεξοδικά στο εσωτερικό του Ταμείου».

Μεταξύ των προβλημάτων που αντιμετώπισε το ΔΝΤ ήταν ότι χρειάστηκε μήνες για να συνειδητοποιήσει ότι η διοικητική μηχανή της Ελλάδας ήταν πολύ αδύναμη και ότι οι συντεχνίες δημιουργούσαν εμπόδια στην εφαρμογή. Την ίδια ώρα το Ταμείο βρέθηκε σε διαμάχη με τους Ευρωπαίους εταίρους, καθώς ο μηχανισμός της τρόικα αποδείχθηκε πολλές φορές αναποτελεσματικός και προβληματικός στην διαχείριση των κρίσεων.

ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΧΡΕΟΥΣ

Στην ίδια έκθεση, μεταξύ άλλων τονίζονται τα εξής:

• Το υπ' αριθμόν ένα λάθος ήταν ότι το ΔΝΤ δεν επέμεινε για αναδιάρθρωση του χρέους προτού ξεκινήσει το πρόγραμμα. Εφόσον δεν έγινε αναδιάρθρωση του χρέους προτού χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα από το Ταμείο, το ΙΕΟ αποφαίνεται πως θα έπρεπε να είχε ζητήσει από τους Ευρωπαίους μεγαλύτερη χρηματοδοτική στήριξη προς την Ελλάδα.
• Η αναδιάρθρωση χρέους που έγινε με το «κούρεμα» των ομολόγων που κατείχε ο ιδιωτικός τομέας (PSI) το 2012 έγινε με μεγάλη καθυστέρηση και το καθαρό όφελός της δεν ξεπέρασε τα 85 δισ. ευρώ (έναντι μεικτού οφέλους 200 δισ. ευρώ), μέγεθος που κρίνεται ανεπαρκές από το IEO.
• Η στρατηγική διάσωσης που υιοθετήθηκε ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη και η προσαρμογή που επιβλήθηκε στη χώρα μας ήταν υπερβολικά εμπροσθοβαρής, κυρίως επειδή έπρεπε να αποκλιμακωθεί ο λόγος χρέους/ΑΕΠ από το 2013.

ΦΙΛΟΔΟΞΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ

• Οι υπερβολικά φιλόδοξες προβλέψεις που έκανε το ΔΝΤ αρχικά και οι οποίες στην πράξη δεν έβγαιναν αληθινές είχαν ως αποτέλεσμα να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη η επίτευξη των στόχων. Ενδεικτικά, γίνεται αναφορά στην υπεραισιόδοξη εκτίμηση του ΔΝΤ ότι τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις θα φτάσουν τα 50 δισ. ευρώ από τα 12,5 δισ. που αρχικά είχαν υπολογιστεί. Το ΙΕΟ παραδέχεται ότι αυτή η χαοτική διαφορά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια των τεχνοκρατών του ΔΝΤ να δείξουν ότι "βγαίνουν τα νούμερα" σε σχέση με τη βιωσιμότητα του χρέους και τους δημοσιονομικούς στόχους.
• Δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι η Ελλάδα ως μέλος μίας νομισματικής ένωσης δεν είχε δυνατότητα ευελιξίας, καθώς η συμμετοχή της δημιουργούσε περιορισμούς για εναλλακτική στρατηγική.
• Το Ταμείο βρέθηκε απροετοίμαστο στη συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους. Αν και η τρόικα αποδείχθηκε αποτελεσματικός μηχανισμός στο να πραγματοποιήσει συζητήσεις με τις κυβερνήσεις, το Ταμείο έχασε τη χαρακτηριστική του ευελιξία ως διαχειριστής κρίσεων και λειτούργησε με τρόπο που δημιούργησε υπόνοιες για πολιτικές παρεμβάσεις. Επίσης, οι Ευρωπαίοι φάνηκαν συχνά απρόθυμοι να προσφέρουν αναμφισβήτητη υποστήριξη προς την Ελλάδα.
• Η τεχνική βοήθεια που παρείχε το ΔΝΤ στην Ελλάδα αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες, λόγω της ανάγκης συντονισμού με την Task Force της Ε.Ε., η οποία βασιζόταν σε εξωτερικούς συμβούλους από τα κράτη-μέλη.
• Η ελληνική πλευρά δεν ανέλαβε την ευθύνη (ιδιοκτησία) του προγράμματος, με αποτέλεσμα οι τεχνοκράτες του Ταμείου να αναλώνονται στον καθορισμό υπερβολικά αναλυτικών προαπαιτούμενων μέτρων και να επικρατεί έτσι η εντύπωση ότι τα μέτρα επιβάλλονται από τους δανειστές.

ΟΙ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΕΣ

Παρ’ ότι δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να πέφτουν έξω στις προβλέψεις για το ΑΕΠ, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση, η απόκλιση για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι "μοναδική περίπτωση" παραδέχεται το ΙΕΟ και τονίζει τα εξής για τους πολλαπλασιαστές:

• Η σωρευτική ύφεση στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 17% την περίοδο 2009-2012, ενώ το πρόγραμμα προέβλεπε συρρίκνωση του ΑΕΠ μόλις κατά 5,5% σωρευτικά.
• Στο ίδιο διάστημα, το ονομαστικό ΑΕΠ ήταν περίπου κατά ένα πέμπτο χαμηλότερο έναντι εκτίμησης για μείωση 2%.
• Οι αρχικές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ διατηρήθηκαν έως την πέμπτη αξιολόγηση, τον Δεκέμβριο του 2011, και μόνο τότε αναθεωρήθηκαν προς το κάτω με την επιστροφή στην ανάπτυξη να τοποθετείται πλέον για το 2014.
• Ακολουθώντας τις λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, έπεσαν έξω και οι εκτιμήσεις για την ανεργία. Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25%, έναντι πρόβλεψης για 15%.

ΛΑΓΚΑΡΝΤ: ΦΤΑΙΝΕ ΟΙ... ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Από την πλευρά της η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, υποστηρίζει ότι: «Η Ελλάδα έθεσε πρόσθετες και μοναδικές προκλήσεις. Με απαράμιλλη διεθνή στήριξη, η χώρα προχώρησε σε μία αξιοσημείωτη δημοσιονομική προσαρμογή. Ωστόσο η χώρα επλήγη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι άλλες χώρες εξαιτίας των αντιδράσεων που εκδηλώθηκαν από οργανωμένα συμφέροντα, από σοβαρά προβλήματα εφαρμογής του προγράμματος, καθώς και από τις επαναλαμβανόμενες πολιτικές κρίσεις. Τα παραπάνω οδήγησαν σε πολλαπλές κρίσεις, υπονομεύοντας έτσι την εμπιστοσύνη προς τη χώρα, αφήνοντας τον φόβο του Grexit να επικρέμεται. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η ύφεση στη χώρα να είναι πολύ βαθύτερη σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις του Προγράμματος».

Η κα Λαγκάρντ αναγνωρίζει ότι κανένα από αυτά τα εμπόδια που προέκυψαν κατά την εφαρμογή του Προγράμματος δεν είχε προβλεφθεί εκ των προτέρων, με αποτέλεσμα το πρώτο πρόγραμμα να αποδειχθεί εξαιρετικά αισιόδοξο. «Παρά ταύτα η Ελλάδα παρέμεινε μέλος της ζώνης του ευρώ, επιτυγχάνοντας έτσι τον βασικό στόχο που είχε τεθεί εξ αρχής, τόσο από την ίδια τη χώρα όσο και από τα υπόλοιπα μέλη της ευρωζώνης».