Το αρχοντικό των πασάδων

Αποτελούσε ένα αξιόλογο δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής του 18^ου αιώνα. Ήταν το καστρόσπιτο της πόλης των Ιωαννίνων, το μοναδικό αρχοντικό, μέρος του οποίου ήταν χτισμένο πάνω στα τείχη του Κάστρου, από τη μεριά του Μόλου. Η οικία του Πασά Καλού, αν και είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο κτίριο, δεν διασώθηκε ούτε από τους ιδιοκτήτες του ούτε από το υπουργείο Πολιτισμού. Πριν από λίγα χρόνια, το αρχοντικό αυτό κατέρρευσε. Σήμερα, από το κτίριο έχει απομείνει μόνο ένα παράθυρο πάνω στα τείχη, διατηρημένο πια από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες. 

Το σπίτι του Πασά Καλού αποτελούσε και ένα κομμάτι της ιστορίας του τόπου. Σε αυτό γράφηκε επί της ουσίας ο επίλογος των Ασλανιδών, της οικογένειας των πασάδων και των μπέηδων που κυβέρνησε για δύο σχεδόν αιώνες (1600-1788) τα Γιάννενα. Ίντριγκες, δολοφονίες, μίση και πάθη μεταξύ των μελών της οικογένειας (όλα για την εξουσία) αλλά και ένας γάμος (λευκός, όπως υποστηρίζουν οι ιστοριογράφοι) που οδήγησε τελικά τον Αλή πασά στη διοίκηση του πασαλικίου των Ιωαννίνων. 

Η ανέγερση του συγκεκριμένου αρχοντικού εκτιμάται ότι έγινε στα μέσα του 18^ου αιώνα από τον Ζουλφικάρ Πασά (1762-1775) ο οποίος έμεινε γνωστός στην ιστορία ως «Πασάς Καλός». Ήταν απόγονος του Ασλάν Ζουλφικάρ Πασά, θεμελιωτή της φεουδαρχικής οικογένειας των Ασλανιδών. Το αρχοντικό ήταν χτισμένο μέσα σε μια μεγάλη έκταση, αποκομμένη από το υπόλοιπο Κάστρο. Η οικία και η αυλή είχαν απευθείας πρόσβαση στην περιοχή έξω από το Κάστρο, μέσω πυλών που ανοίχτηκαν στην οχύρωση. 

«Ακόμα και σήμερα βλέπεις ν’ ανοίγεται χαμηλά στο τείχος, δεξιά από μια μεγάλη  θύρα, μια μικρότερη πορτοπούλα, καμαρωτή, όπου οδηγούν μερικά σκαλάκια. Τους καιρούς εκείνους, η λίμνη έγλυφε τις βάσεις του Κάστρου. Κι η μικρή εκείνη η πόρτα, έβγαζε κατ’ ευθείαν στα νερά. Απ’ εκείνη ακριβώς τη μικρή πόρτα, ένα Νοεμβριανό βράδυ, αποβιβάστηκε κρυφά, από τη λίμνη,ο Αλής, και μπήκε σ’ αυτό το σπίτι για να παντρευτή τη γλυκειά Ζιλχάκω, την απαρηγόρητη χήρα του Αχμέτ, μοναχογυιού του Πασιά-Καλού» γράφει ο λόγιος Δημήτρης Σαλαμάγκας στα «Άπαντα» τη δεκαετία του ‘50.  

Ο Σαλαμάγκας αναφέρεται στον γάμο που έκανε ο Αλή πασάς με τη γιαννιώτισσα αρχόντισσα Ζιλχάκω (ή αλλιώς Ζουλεϊχά) η οποία είχε ζήσει τη δική της τραγωδία. Ο άντρας της είχε δολοφονηθεί κατ' εντολή της θείας του, της Αϊσέ, την οποία η Ζιλχάκω ήθελε να εκδικηθεί (η όλη ιστορία βέβαια είναι πολύ πιο περίπλοκη, θυμίζοντας αρκετά Game of Thrones -και εννοείται ότι ο δολοφόνος ήταν ο εραστής της Αϊσέ).

Ο χρόνος πέρασε, νέα κεφάλαια στην ιστορία γράφηκαν και το αρχοντικό έχασε την αίγλη του. Μετά την απελευθέρωση, το καστρόσπιτο και η υπόλοιπη έκταση πέρασαν στα χέρια ιδιωτών. Σήμερα, πίσω από τα κάγκελα της αυλόπορτας δεν βλέπει κανείς τίποτα άλλο παρά μόνο πυκνή βλάστηση και ένα εγκαταλελειμμένο... λεωφορείο. Όσο για τη «μεγάλη θύρα» και τη «μικρότερη πορτοπούλα» στα εξωτερικά τείχη του Κάστρου, σφραγισμένες και οι δύο, υπενθυμίζουν κι αυτές με τη σειρά τους το μακρινό παρελθόν.