Αρχαίο θέατρο Δωδώνης: Μνημείο και «φεστιβαλοποίηση»

Και ξαφνικά, το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης «φεστιβαλοποιήθηκε». Το αρχαίο θέατρο, αλλά και ο αρχαιολογικός χώρος γενικότερα, άρχισε να αποκτά «ζωή» μέσω των φεστιβάλ και των πολιτιστικών-πολιτικών αντιπαραθέσεων μεταξύ των δήμων Ιωαννίνων και Δωδώνης. Αυτή η μάχη δεν είναι τυχαία. Πέραν των ιδιαίτερων εκφάνσεών της, η «φεστιβαλική» μάχη έρχεται να αναδείξει τα προβλήματα που υπάρχουν γενικότερα στη διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων και δη στον τρόπο χρήσης των αρχαίων θεάτρων.

Τα τελευταία χρόνια, έχει δημιουργηθεί ένα ιδιότυπο, «υπόγειο» δίλημμα για τα αρχαία θέατρα: Μνημεία ή ζωντανοί θεατρικοί κυρίως χώροι; Το δεύτερο μέρος του διλήμματος συνδέεται με τη χρήση και την κοινωνικοποίηση των μνημείων και τα φεστιβάλ. Τα φεστιβάλ έχουν αναδειχθεί προ πολλού ως ένας μηχανισμός με τον οποίο οι πόλεις διαφοροποιούνται και γίνονται επώνυμες προκειμένου να προσελκύσουν επενδύσεις και τουρισμό. Ένας χώρος σαν την αρχαία Δωδώνη, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα δυνατό χαρτί για να «χτιστεί» ένα πολύ καλό φεστιβάλ με τη συνεργασία όλων. Είναι όμως έτοιμη η Δωδώνη; Μπορεί να αντέξει τόση κοινωνικοποίηση σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα (όσο διαρκεί ένα φεστιβάλ), από τη στιγμή που δεν έχει ολοκληρωθεί η αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου και η αποκατάσταση των υπόλοιπων μνημείων; Και το κυριότερο, ένα μνημείο ζωντανεύει και γίνεται οικείο στους πολίτες μόνο όταν γίνεται μια παράσταση;

Ένα μνημείο κάθε άλλο παρά νεκρώνει όταν αποχωρούν θεατές και ηθοποιοί. Όταν ένα μνημείο έχει καταφέρει να φτάσει στο σήμερα, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη ζωντάνια του. Η ζωντάνια του είναι ακριβώς αυτή η διαδρομή αιώνων, η ιστορική και η πολιτιστική του αξία, τα όσα έχει φέρει μαζί του από το παρελθόν και τα οποία «διαβάζονται» σε κάθε πέτρα και σε κάθε κολόνα. Για το υπουργείο Πολιτισμού είναι όμως πιο εύκολο να πει «ναι» στην παραχώρηση ενός θεάτρου σε έναν φορέα (με την καταβολή του ανάλογου τέλους χρήσης) παρά να φροντίσει για τις υπόλοιπες υποχρεώσεις του: από το να διδάξει για τα ιδανικά που ενσαρκώνουν τα μνημεία μέχρι να μεριμνήσει για τη σωστή λειτουργία των αρχαιολογικών χώρων –φύλαξη, καθαριότητα, ξενάγηση, ανοιχτά πωλητήρια..

Το δίλημμα για τα αρχαία θέατρα «Μνημεία ή ζωντανοί θεατρικοί χώροι» είναι επίπλαστο. Πάνω απ’ όλα, τα αρχαία θέατρα είναι μνημεία, χωρίς να σημαίνει ότι η χρήση τους για διάφορες εκδηλώσεις και φεστιβάλ απαγορεύεται. Το αντίθετο μάλιστα. Τα μνημεία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται, έχοντας όμως υπόψη ότι η όποια τάση για «φεστιβαλοποίηση» των αρχαιολογικών χώρων δεν μπορεί να υπερβαίνει την αισθητική, αρχαιολογική, ιστορική και πολιτιστική αξία του κάθε μνημείου, όπως και ότι απαιτούνται κανόνες και μια δεοντολογία που «υπαγορεύεται» συνήθως από τον κάθε αρχαιολογικό χώρο ξεχωριστά και από τις ανάγκες που έχει (και η Δωδώνη έχει πολλές ανάγκες ακόμη). Και τους κανόνες αυτούς δεν μπορεί να τους θέσει παρά μόνο το ίδιο το υπουργείο (και να τους τηρεί βέβαια). Είναι εξάλλου ο μοναδικός φορέας που έχει την αποκλειστική ευθύνη για τα μνημεία…