Aπό το χοροστάσι του Συρράκου, στις «κύκλες» των Χουλιαράδων (κι όχι μόνο)

Τον φετινό Δεκαπενταύγουστο, και γενικότερα το καλοκαίρι, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από πολλές απόψεις. Και μια από τις μεγάλες αλλαγές, είναι η μη πραγματοποίηση των πανηγυριών, των παραδοσιακών αυτών εκδηλώσεων που αποτελούν πια την ευκαιρία συνάντησης ανθρώπων από τον ίδιο τόπο, ανθρώπων ξενιτεμένων.

Άνευ πανηγυριών, λοιπόν, ο «Τύπος Ιωαννίνων» κάνει μια αναφορά σε δύο πανηγύρια του νομού Ιωαννίνων που έχουν αναγνωριστεί και επίσημα ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Βέβαια, άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι οτιδήποτε επιζεί και οτιδήποτε συνεχίζει να αγγίζει ψυχικά και συναισθηματικά τους ανθρώπους με την πάροδο του χρόνου και που αποτελεί ένα κομμάτι της ταυτότητας ενός τόπου. Σε θεσμικό επίπεδο, υπάρχει ωστόσο το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο προέκυψε μετά την κύρωση από την Ελλάδα, το 2006, της σύμβασης της Unesco. Το πιο βασικό στοιχείο της όλης καταγραφής της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ότι ο σχετικός φάκελος γράφεται από την ίδια την κοινότητα, από τους ανθρώπους μιας κοινωνίας που θέλουν και επιδιώκουν να διατηρήσουν την κληρονομιά τους.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να στηρίξετε με μια συνδρομή

Στο Εθνικό αυτό Ευρετήριο συμμετέχουν και δύο πανηγύρια των Ιωαννίνων –και πιο συγκεκριμένα ένα πανηγύρι και ένας χορός. Πρόκειται για το πανηγύρι του Συρράκου, που εγγράφηκε στο ευρετήριο το 2016, και για τις «κύκλες» ή τον «καγκελάρη» που χορεύεται στους Χουλιαράδες και στον Βαπτιστή (σ.σ. αλλά και σε άλλα χωριά των Τζουμέρκων κι όχι μόνο).

To Συρράκο

Το παραδοσιακό πανηγύρι του Συρράκου είναι ταυτισμένο με τον δημόσιο χορό που οργανώνεται σε δύο ή και περισσότερους ομόκεντρους ανοικτούς κύκλους. Στους εσωτερικούς κύκλους χορεύουν οι γυναίκες και στους εξωτερικούς οι άνδρες. Στην πρώτη θέση χορεύουν όλοι με τη σειρά που έχουν πιαστεί στον κύκλο, ο καθένας με τον χορό-τραγούδι της επιλογής του, που προέρχεται από αυτό που αναγνωρίζεται ως «συρρακιώτικο» ρεπερτόριο.

Ο χώρος όπου διεξάγεται το πανηγύρι, είναι το χοροστάσι στην κεντρική πλατεία του Συρράκου. Όπως αναφέρεται και στην τεκμηρίωση του στοιχείου αυτού της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, το Συρράκο δεν είχε ποτέ δικούς του οργανοπαίκτες, για πολλά όμως χρόνια, πάνω από 50, στο πανηγύρι παίζουν μέλη της οικογένειας των Γεροδημαίων, κάτι που έχει ταυτιστεί με τη «συρρακιώτικη» μουσικοχορευτική παράδοση. «Όπως υποστηρίζουν οι Συρρακιώτες ο Γεροδήμος μπορεί να ‘πιάσει’ το χρώμα των ‘δικών μας’ τραγουδιών» τονίζεται. Το πιο σημαντικό πανηγύρι για τους Συρρακιώτες είναι αυτό του Δεκαπενταύγουστου. Είναι το πανηγύρι που «αποτέλεσε και αποτελεί σύμβολο ιδιαίτερης ταυτότητας, που συσπειρώνει τους Συρρακιώτες σε μια κοινή αίσθηση και έκφραση του συλλογικού ‘ανήκειν’».

Φωτογραφία: Σύνδεσμος Συρρακιωτών

Το έτερο στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο εθνικό ευρετήριο, που συνδέεται με πανηγύρι, είναι οι «κύκλες» ή ο «καγκελάρης» στους Χουλιαράδες και στον Βαπτιστή. Ένας παραδοσιακός κυκλικός χορός που χορεύεται και τραγουδιέται χωρίς τη συνοδεία οργάνων, με τους άνδρες να ξεκινούν το τραγούδι και τις γυναίκες να το επαναλαμβάνουν. Οι απλές κινήσεις του χορού αυτού επιτρέπουν την απρόσκοπτη συμμετοχή όλων των μελών της κοινότητας ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας, προσδίδοντας στο χορευτικό αυτό δρώμενο έναν ιδιαίτερο συλλογικό χαρακτήρα.

Ο καγκελάρης στους Χουλιαράδες

Οι «κύκλες», ο «καγκελάρης» ή το «καγκελάρι» έχουν και το δικό τους τραγούδι («Τέτοια ώρα ήτανε ψες, τέτοια και παραπροψές... μωρ συ που σε… συ που σέρνεις τον χορό, συ που σέρνεις το χορό, κάνε ένα διπλοκάγκελο…»). Η ένταξη του χορού αυτού στο εθνικό ευρετήριο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς έγινε αυτή την εβδομάδα. Οι κύκλες χορεύονται σε διάφορα θρησκευτικά πανηγύρια.

Οι Χουλιαράδες