Ανατολή: Πώς πήρε το όνομά της

Από το καλοκαίρι του 1922, χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο άρχισαν να καταφτάνουν στην Ήπειρο, με τη Γενική Διοίκηση να αναζητά οικήματα για την προσωρινή φιλοξενία τους: τούρκικα σπίτια, τζαμιά, οικοτροφεία…

Πριν την είσοδο των προσφύγων στην πόλη των Ιωαννίνων, υποχρεωτική ήταν η στάση στον Άγιο Ιωάννη Μπουνίλας όπου λειτούργησε για κάποιους μήνες απολυμαντήριο, για την αποφυγή μετάδοσης της ασθένειας του εξανθηματικού τύφου. Στην πόλη εισέρχονταν μόνο όσοι ήταν υγιείς και όσοι ήταν ύποπτοι ασθενείς έμπαιναν στην απομόνωση για αρκετό καιρό.

Στην Μπουνίλα έμελλε να εγκατασταθούν οριστικά πολλοί πρόσφυγες. «Εδώ άλλοτε ήταν λιβάδια, χειμαδιά τούρκικα. Πουνίλα, λεγόταν η περιοχή. Έρημος ήταν ο τόπος, ένα κλαρί δεν υπήρχε. Μαζί με τον Παρασκευά Λαζαρίδη από την Ινέπολη, αποταθήκαμε στην Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων και παρακαλέσαμε να απαλλοτριωθεί ο τόπος. Ο διευθυντής ήταν ντόπιος αλλά η γυναίκα του ήταν Σμυρνιά και μας βοήθησε πολύ…» έχει καταγραφεί σε αφήγηση του παπα-Γιώργη Εμμανουλίδη, μιας εμβληματικής προσωπικότητας για τον προσφυγικό, και δη ποντιακό, πληθυσμό των Ιωαννίνων.

Οι πρώτες προσπάθειες ίδρυσης μιας προσφυγικής κοινότητας στην Μπουνίλα, άρχισαν τον Φεβρουάριο του 1924. Σιγά σιγά, πρόσφυγες που ήταν διάσπαρτοι σε διάφορα σημεία του λεκανοπεδίου –στην Ασφάκα, στο Νησί κ.ά.- κατέφυγαν εκεί. Η κυρίαρχη πληθυσμιακή ομάδα ήταν από τον Πόντο.

Ο ιερέας φέρεται να ήταν αυτός που πρότεινε το όνομα του χωριού «Ανατολή». Λέγεται πως όταν ρώτησε τους νέους κατοίκους της περιοχής πώς να ονομάσουν το χωριό, οι πρόσφυγες πρότειναν τα ονόματα των κοινοτήτων από όπου προέρχονταν. Για να αποφευχθούν οι δυσαρέσκειες, πρότεινε το όνομα «Ανατολή». Το 1925 κατέφτασαν στην Ανατολή και οι Πόντιοι από την τότε Σοβιετική Ένωση.

Την ίδια χρονιά, τον Σεπτέμβριο του 1925, ο νέος αυτός οικισμός, «μια πρότυπος προσφυγική κωμόπολις εις τα προάστεια των Ιωαννίνων» όπως έγραφε ο τοπικός Τύπος, «εγκαινιάστηκε». 

«Δίχως να το προσέξουν ίσως καλά-καλά τα Γιάννινα, αθόρυβα, ήσυχα και με μεθοδικήν εργασίαν έχει δημιουργηθή εκεί, στα πόδια σχεδόν της πόλεως, ένας ακέρηος νέος κόσμος, μία νέα καινούργια Κοινότης από τον πρώτον μικρόν εκεί προσφυγικόν συνοικισμόν. Και τ’ αποκαλυπτήρια του νέου αυτού κόσμου και της νέας αυτής μικροπόλεως εγένοντο προχθές επί τη ευκαιρία της τελετής των επισήμων εγκαινίων της νεοδμήτου κωμοπολεως διά να πιστοποιήσουν ακόμην μίαν φοράν την αλήθειαν του ιστορικού και φυσικού νόμου, ο οποίος θέλει ώστε από τας μεγάλας αναστατώσεις, και ταραχάς, κατά τας οποίας κόσμοι αποθνήσκουν, νέοι κόσμοι αναθάλλουν σφριγηλότεροι και ακμαιότεροι από την τέφραν και τα ερείπια των σβυσθέντων» έγραφε η εφημερίδα «Ήπειρος» στις 16 Σεπτεμβρίου του 1925.

Σήμερα ο μεγάλος οικισμός της Ανατολής, που αποτέλεσε και έδρα του πρώην Δήμου Ανατολής, είναι Δημοτική Ενότητα του Δήμου Ιωαννιτών.

Πηγές:

Ελισάβετ Παναγιωτοπούλου, «Μνήμη και Ταυτότητα στις Προσφυγικές Κοινότητες Ανατολή, Μπάφρα και Νεοκαισάρεια του Λεκανοπεδίου Ιωαννίνων», διδακτορική διατριβή, 2004, Ιωάννινα

Εφημερίδα «Ήπειρος»

Αρχείο του Ποντιακού και Μικρασιατικού Πολιτισμού, Πνευματικό Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Ανατολής, 2001, Ιωάννινα