2021: Η μάχη της πατέντας

H υπόθεση των πατεντών στις επιστημονικές ανακαλύψεις πάει πολύ πίσω στην ιστορία και είναι ένα θέμα πολύ πιο βαθύ από τη ρηχή πολιτική του εκμετάλλευση στην Ελλάδα.

Η πανδημία το έχει φέρει ξανά στο προσκήνιο, καθώς παρουσιάστηκε η απόλυτη ανάγκη που το σύστημα απέκλειε ότι θα εμφανιστεί: χρειάστηκε ένα εμβόλιο, ώστε να δημιουργηθεί γρήγορη ανοσία, σωτήρια για τον πληθυσμό της γης.

Στην Ελλάδα, γνωρίσαμε την υπόθεση των πατεντών από μια πρόταση του καθηγητή Ηλία Μόσιαλου τον περασμένο Απρίλιο. Τότε, ο έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε υποστηρίξει την πρόταση, την οποία ο κ. Μόσιαλος είχε καταθέσει με άρθρο του στους Times του Λονδίνου. Πρότεινε δηλαδή την άρση της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια, με αποζημίωση των εταιριών, ώστε να παραχθούν γρήγορα οι δόσεις.

Ένα χρόνο μετά, η ΕΕ υπέστη ένα από τα μεγαλύτερα φιάσκο της ιστορίας της, με την αρχική προαγορά εκατομμυρίων δόσεων από συγκεκριμένες εταιρίες, εκ των οποίων περίπου οι μισές δεν ανταποκρίθηκαν στις υποχρεώσεις τους. Αποτέλεσμα, ήταν η καθυστέρηση στην παράδοση των δόσεων και συνεπακόλουθα, η καθυστέρηση του εμβολιασμού. Ούτε οι δικλείδες δούλεψαν, ούτε οι επισκέψεις και έλεγχοι στα εργοστάσια των εταιριών βοήθησαν στην εξασφάλιση των συμφερόντων της ΕΕ και των πολιτών της.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή εδώ:

Το ιλαρό της υπόθεσης είναι ότι ενώ ο έλληνας πρωθυπουργός αρχικά υποστήριξε την πρόταση, στη συνέχεια, προκειμένου να υποβαθμίσει ένα αντίστοιχο αίτημα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ειρωνεύτηκε τον επικεφαλής της Αλέξη Τσίπρα στη Βουλή, αλλάζοντας πρακτικά την ίδια του τη θέση για το ζήτημα. Είπε χαρακτηριστικά ότι η πρόταση Τσίπρα ήταν «αστεία πυροτεχνήματα».

Στο μεταξύ όμως η ελληνική κυβέρνηση πρόλαβε να εκτεθεί από τις ίδιες τις επιλογές της ΕΕ και ο εμβολιασμός να καθυστερήσει ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Μόλις τις πρώτες μέρες του Μαΐου αυξήθηκε επαρκώς το καθημερινό βήμα χορηγούμενων δόσεων. Στο μεταξύ, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε κάθε πιθανό επικοινωνιακό τέχνασμα για να πει το αντίθετο και το αποκορύφωμα ήρθε με την πρόταση του αμερικάνου προέδρου Τζο Μπάιντεν.

Ο Μπάιντεν πρότεινε το αυτονόητο των καιρών: ότι τα εμβόλια κατά του covid δεν πρέπει να προστατεύονται από πατέντες. Αυτόματα, ο έλληνας πρωθυπουργός βρέθηκε εκτεθειμένος στην κριτική. Το επικοινωνιακό του επιτελείο αποπειράθηκε να αλλάξει πάλι τη ροή του χρόνου και να ισχυριστεί ότι αυτή την πρόταση στήριξε πρώτος ο κ. Μητσοτάκης, αποσιωπώντας ό,τι συνέβη ενδιάμεσα και πιο πρόσφατα. Φυσικά, ο κ. Μητσοτάκης δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να καταθέσει την πολιτική του αντίληψη, που είναι η ακραία αγορά και οι νεοφιλελεύθερες δικλείδες προστασίας, πρώτα και κύρια του ιδιωτικού συμφέροντος.

Τι συνέβη λοιπόν; Έγινε ξαφνικά ο Μπάιντεν… αριστερός;

Όπως προαναφέρθηκε, το θέμα πηγαίνει πολύ πιο πέρα από την έκθεση της ελληνικής κυβέρνησης από τις πολιτικές της ανακολουθίες.

Η κίνηση των ΗΠΑ συνδέεται τόσο με την αναγκαιότητα της στιγμής να επισπευστεί η παραγωγή εμβολίων, όσο και με τους συμβούλους του προέδρου τους, αλλά και τα «ανταλλάγματα», τα οποία είναι αρκετά, σε διπλωματικό και επιστημονικό επίπεδο. Τίποτα στην πολιτική δεν γίνεται χωρίς ανταλλάγματα, άλλωστε…

 Ήδη, η Γερμανία έχει αρνηθεί την πρόταση, συγκροτώντας το αντίπαλο δέος και το «τείχος υποστήριξης» των εταιριών. Έτσι και αλλιώς, η ηγέτιδα δύναμη της ΕΕ έχει παίξει κεντρικό ρόλο στην ανεκτική πολιτική για τις εταιρίες, ειδικά από τη στιγμή που έχει πάρει τις περισσότερες δόσεις σε όλη την ΕΕ.

Στην προοπτική είχε αντιταχθεί και η προεδρία Τραμπ, η οποία ωστόσο αμφισβήτησε την υπόσταση της πανδημίας, δίνοντας τροφή στα σενάρια συνωμοσίας και υποδαυλίζοντας την εκλογική της βάση, όπου οι «αρνητές covid» είναι πολυπληθέστατοι.

Η πρόταση, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ήρθε από τις χώρες που μαστίζονται από την πανδημία, όπως η Ινδία.

Στον αντίποδα, οι παρασκευαστές εμβολίων διατείνονται ότι ακόμα και χωρίς τις πατέντες, το αποτέλεσμα δεν θα είναι άμεσο.  

Οι Γιατροί χωρίς Σύνορα από την πλευρά τους, καλούν τις «λίγες κυβερνήσεις που συνεχίζουν να μποκάρουν την άρση των πατεντών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, να αλλάξουν άμεσα τις παρεμποδιστικές τακτικές τους και να επιτρέψουν την εκκίνηση επίσημων διαπραγματεύσεων στον ΠΟΥ».

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των «αρνητών άρσης πατέντας» είναι ότι με αυτό τον τρόπο, με την αποσιώπηση του οικονομικού κέρδους δηλαδή από την εμπορική εκμετάλλευση του επιστημονικού αποτελέσματος, σε μια κοντινή προοπτική οι εταιρίες δεν θα έχουν κίνητρο να χρηματοδοτήσουν την έρευνα. Αυτό υποστήριζε με θέρμη ο κ. Γεωργιάδης στο twitter, μέχρι βέβαια να αλλάξει ο ρους των πολιτικών πραγμάτων με τη δήλωση Μπάιντεν και να αλλάξει και αυτός ρότα…

Ωστόσο, τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ιστότοπου Statista, τα τρία από τα τέσσερα εμβόλια που κυκλοφορούν, μεταξύ άλλων και στην Ελλάδα, έχουν λάβει εξ ολοκλήρου ή σε συντριπτικό ποσοστό δημόσια χρηματοδότηση: Το Moderna, το Johnson&Johnson και το Pfizer, έχουν χρηματοδοτηθεί με συνολικό ποσό περίπου 2,8 δις δολάρια, ενώ το AstraZeneca έχει χρηματοδοτηθεί κατά το μεγαλύτερο ποσοστό από το CEPI, έναν οργανισμό όπου συμμετέχουν δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς.

Μάλιστα, η δημόσια χρηματοδότηση υπήρξε και σημείο πολιτικής τριβής, όπως ακριβώς σήμερα το θέμα των πατεντών. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Μάικ Πένς, αντιπρόεδρος του Τραμπ, πανηγύριζε γιατί «χάρη στη σύμπραξη δημοσίου-ιδιωτικού τομέα που δημιούργησε ο πρόεδρος, η Pfizer ανακοίνωσε  τις εργαστηριακές δοκιμές του εμβολίου της, που αποτρέπει τη μόλυνση στο 90% των εθελοντών όπου δοκιμάστηκε».

Το Bloomberg ωστόσο με δημοσίευμά του, διέψευσε τον αντιπρόεδρο και ανέφερε ότι η Pfizer δεν πήρε ούτε δολάριο από την Ουάσιγκτον. Αντίθετα, χρηματοδοτήθηκε, μέσω της BioNTech, από τη γερμανική κυβέρνηση. Αυτή που σήμερα αρνείται  την άρση των πατεντών…

Η υπόθεση των πατεντών στα επιστημονικά επιτεύγματα, ειδικά στην υγεία, είναι προβληματική. Ο καπιταλισμός, στην παρούσα φάση του, είναι κυριολεκτικά αδίστακτος και με προσχηματικά επιχειρήματα, τιμολογεί τα πάντα. Η πανδημία απέδειξε πόσο τρωτή και επιζήμια για τη δημόσια υγεία μπορεί να αποβεί αυτή η αντίληψη…

Μπορείτε να ακούσετε όλα τα podcasts του "Τύπου στο μικρόφωνο, εδώ