Τι σημαίνει η ακραία ζέστη για τη Μεσόγειο Θάλασσα;

Η ακραία ζέστη μαστίζει τη Μεσόγειο εδώ και εβδομάδες. Πυρκαγιές μαίνονται σε τουλάχιστον εννέα χώρες της περιοχής, από την Αλγερία έως την Ελλάδα. Όμως οι υψηλές θερμοκρασίες δεν αποτελούν κίνδυνο μόνο για τους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα στην ξηρά, αλλά βλάπτουν και τη θαλάσσια ζωή. 

Στα τέλη Ιουλίου, οι επιφανειακές θερμοκρασίες στη Μεσόγειο Θάλασσα έφθασαν το ρεκόρ των 28,7 βαθμών Κελσίου, με ορισμένα ανατολικά τμήματα να ξεπερνούν τους 30°C.

Γιατί όμως οι υψηλές θερμοκρασίες της θάλασσας αποτελούν πρόβλημα;

Σε έναν κόσμο που θερμαίνεται, τα θαλάσσια πλάσματα κινδυνεύουν να πνιγούν. Αέρια όπως το οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα διαλύονται καλύτερα σε ψυχρότερες θερμοκρασίες, οπότε αυτό σημαίνει ότι όσο θερμότερο είναι το νερό, τόσο λιγότερο οξυγόνο είναι διαθέσιμο για να αναπνεύσουν. 

Αντίθετα, οι υψηλότερες θερμοκρασίες προκαλούν επίσης αύξηση του μεταβολισμού, πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει ότι τα ζώα πρέπει να αναπνέουν ακόμη περισσότερο από το συνηθισμένο, δήλωσε ο Diego Kersting, θαλάσσιος επιστήμονας του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (CSIC) της Ισπανίας. Αυτός ο συνδυασμός αυξάνει επίσης τον κίνδυνο θανάτου από ασιτία για τη θαλάσσια ζωή.

«Η αύξηση της θερμοκρασίας επιταχύνει τον μεταβολισμό και οι οργανισμοί χρειάζονται περισσότερη τροφή για να διατηρήσουν αυτόν τον μεταβολικό ρυθμό», δήλωσε ο Kersting.

H άνθιση φυκιών είναι επίσης πιο συχνές σε θερμότερα νερά. Τέτοιες ανθοφορίσεις μπορούν να μειώσουν περαιτέρω τα επίπεδα οξυγόνου και να παράγουν τοξίνες επιβλαβείς για τα ψάρια, τα θαλάσσια θηλαστικά και τα πτηνά, για παράδειγμα. 

Ποια είδη και οικοσυστήματα πλήττονται περισσότερο από τους θαλάσσιους καύσωνες;

Οι υψηλές θερμοκρασίες νερού είναι πιο επιβλαβείς για τα ζώα που ζουν στον πυθμένα των ωκεανών, των λιμνών ή των ποταμών. Αυτά τα βενθικά είδη περιλαμβάνουν κοράλλια, μύδια, σφουγγάρια, αστερίες και φυτά όπως τα θαλάσσια χόρτα, και συχνά είναι προσκολλημένα σε βράχους ή στερεά εδάφη. Δεν μπορούν να μεταναστεύσουν όταν κάνει πολύ ζέστη. 

Οι επιστήμονες παρατήρησαν μαζικούς θανάτους βενθικών ειδών κατά μήκος χιλιάδων χιλιομέτρων της ακτογραμμής της Μεσογείου μεταξύ 2015 και 2019. 

«Είχαμε πραγματικά πολύπλοκα οικοσυστήματα, πλούσια σε βιοποικιλότητα, και τώρα το χάνουμε αυτό, τουλάχιστον στα ρηχά νερά», δήλωσε ο Joaquim Garrabou, ανώτερος επιστήμονας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιων Επιστημών του CSIC στην Ισπανία.

Πολλά βενθικά είδη είναι ζωτικής σημασίας για το θαλάσσιο οικοσύστημα. Φιλτράρουν το νερό και διατηρούν καθαρές τις θάλασσες, τα ποτάμια και τις λίμνες τρώγοντας νεκρούς οργανισμούς. Ορισμένα είδη αποτελούν σημαντική πηγή τροφής για άλλα πλάσματα ή συλλέγονται από τον άνθρωπο. Τα βενθικά είδη, όπως τα μαλακά κοράλλια, τα φύκια και τα θαλάσσια χόρτα, παρέχουν μερικά από τα κύρια ενδιαιτήματα των ωκεανών.

Η θερμότητα είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για το Posidonia oceanica ή το γρασίδι του Ποσειδώνα, δήλωσε ο Pedro Beca-Carretero από το Κέντρο Τροπικών Θαλάσσιων Ερευνών Leibniz (ZMT) της Γερμανίας. Και το μεγάλο, αργά αναπτυσσόμενο θαλάσσιο χόρτο βρίσκεται μόνο στη Μεσόγειο. Τα προηγούμενα κύματα καύσωνα έχουν αποδεκατίσει το είδος, κάτι που είναι άσχημα νέα για το κλίμα.

«Αυτό το είδος έχει ιδιαίτερη σημασία για τον άνθρωπο, καθώς χρησιμεύει ως σημαντική φυσική δεξαμενή άνθρακα και αποθηκεύει περισσότερο άνθρακα ανά τετραγωνικό μέτρο από ό,τι τα δασικά οικοσυστήματα, καθιστώντας το ένα από τα πιο αποτελεσματικά οικοσυστήματα για τη μακροπρόθεσμη αποθήκευση άνθρακα», δήλωσε ο Beca-Carretero.

Η ζέστη κάνει καλό σε όλα τα ζώα της Μεσογείου; 

Οι μέδουσες, από την άλλη πλευρά, ευδοκιμούν λόγω των υψηλότερων θερμοκρασιών, καθώς και της απορροής θρεπτικών ουσιών από τις φάρμες και τα λύματα. Η υπεραλίευση και η απώλεια των ενδιαιτημάτων των ψαριών σημαίνουν ότι οι μέδουσες έχουν λίγους ή καθόλου θηρευτές. Όταν τα ρεύματα σπρώχνουν τα ζώα μαζί, η Μεσόγειος μετατρέπεται σε ένα πολυσύχναστο hotspot μεδουσών. 

Η θάλασσα φιλοξενεί επίσης περίπου 1.000 χωροκατακτητικά είδη - ο μεγαλύτερος αριθμός στον κόσμο. Αν και αυτό δεν συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή ή την άνοδο της θερμοκρασίας, «οι συνθήκες αυτές ευνοούν σαφώς τα είδη που εισάγονται από θερμότερες θάλασσες», δήλωσε ο Kersting από το ισπανικό CSIC.

Τα ξενικά είδη μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα. Για παράδειγμα, οι χωροκατακτητικοί λαγοκέφαλοι που προέρχονται από τον Ινδικό Ειρηνικό και τη Θάλασσα Rea τρέφονται με φύκια και έχουν αναδιαμορφώσει τον βιότοπο της ανατολικής Μεσογείου. Υποβρύχιες έρημοι έχουν αντικαταστήσει τα πυκνά δάση φυκιών. 

Μπορεί να γίνει κάτι για την άνοδο της θερμοκρασίας στη Μεσόγειο; 

Ένα πράγμα στο οποίο συμφωνούν όλοι οι ερευνητές είναι ότι για να σωθεί ο βιότοπος της Μεσογείου, οι άνθρωποι πρέπει να σταματήσουν να εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου. 

«Δεν υπάρχει τρόπος να προστατευθούν άμεσα οι οικότοποι της Μεσογείου από τη θερμική καταπόνηση, αλλά μπορούν να γίνουν πιο ανθεκτικοί», δήλωσε ο Christian Wild, επικεφαλής του τμήματος θαλάσσιας οικολογίας του Πανεπιστημίου της Βρέμης στη βόρεια Γερμανία. Ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η καταπολέμηση της ανάπτυξης της άνθισης των φυκιών, η οποία επιδεινώνεται από την απορροή από τη γεωργία, τα λύματα και τη βιομηχανία, πρόσθεσε ο επιστήμονας. 

Οι επιστήμονες ελπίζουν επίσης ότι ο στόχος του ΟΗΕ για την προστασία του 30% των παγκόσμιων ωκεανών έως το 2030 θα ωφελήσει άμεσα τη Μεσόγειο. Μέχρι στιγμής, μόλις το 8% της θάλασσας προστατεύεται. 

«Πάνω απ' όλα, πρέπει να αυξήσουμε τον αριθμό των αυστηρά προστατευόμενων περιοχών όπου δεν επιτρέπεται η αλιεία, η κατάδυση και η βαρκάδα», δήλωσε ο Joaquim Garrabou. Ακόμη και αν οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές δεν θα κάνουν τα νερά πιο δροσερά, «βλέπουμε ότι οι καλά προστατευόμενες περιοχές ανακάμπτουν ταχύτερα και καλύτερα από την ανθρώπινη όχληση», πρόσθεσε.  

Ο καθορισμός προστατευόμενων περιοχών δεν αρκεί, πρέπει επίσης να γίνεται σωστή διαχείρισή τους, κάτι που λείπει τώρα, δήλωσαν οι ερευνητές.

Πηγή: DW