Όταν δεν λεγόταν Ηλιόκαλη

Η Ηλιόκαλη είναι ένα από τα καμποχώρια των Ιωαννίνων, σε απόσταση 14 χλμ. από την πόλη.

Η ονομασία του χωριού δεν ήταν πάντα τόσο λαμπερή. Μέχρι το 1927, οπότε και έγινε επίσημα «Ηλιόκαλη», το χωριό λεγόταν Μορκιοί ή Μουρκιοί.

Για την προέλευση αυτής της ονομασίας, τα πράγματα κάθε άλλο παρά ξεκάθαρα είναι. Ο ιστοριοδίφης Στέφανος Μπέττης γράφει ότι το χωριό πήρε την πρώτη του ονομασία από τους πρώτους κατοίκους ή τους πρώτους ιδιοκτήτες που κατάγονταν από τον ίδιο πρόγονο: τον Μόρκα ή τον Μορκιό. Ο Μπέττης εκτιμά δε ότι η ρίζα του ονόματος είναι αρβανίτικη αλλά δηλώνει ότι αδυνατεί την ερμηνεύσει.

Ο καθηγητής γλωσσολογίας Κώστας Ευ. Οικονόμου εκτιμά ότι οι Μουρκιοί έχουν τη βάση τους στο επώνυμο Μούρκης (και Μούρκας, Μούρκης, με εναλλαγή της κατάληξης), το οποίο σχηματίζεται από σλαβική λέξη που σημαίνει «σκοτεινός».

Το 1927, το χωριό «αποτίναξε» την παλιά του ονομασία, και ονομάστηκε Ηλιόκαλη, που σημαίνει αυτή της οποίας το πρόσωπο λάμπει σαν τον ήλιο. Τη λαμπερή αυτή ονομασία την οφείλει σε ένα μοναστήρι της ευρύτερης περιοχής, της Παναγίας της Ηλιόκαλης.

Πέραν της ονομασίας, ο λόγιος του 19^ου αιώνα Ιωάννης Λαμπρίδης αναφέρει ότι οι Μορκιοί από τα χρόνια του Αλή πασά ήταν τσιφλίκι του Μπουλά σπαχή και του Αλή μπέη Γκόλιου. Το 1879, το χωριό είχε μόλις 70 κατοίκους.

Πηγές:

Στέφανος Μπέττης, Ονοματολογία των χωριών Νομού Ιωαννίνων, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων-ΤΕΔΚ Ιωαννίνων, 1996

Κώστας Ευ. Οικονόμου, Τα οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική Εξέταση, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 2002

Κώστας Χρ. Σιόντης, Ο Δήμος Παμβώτιδας και τα Δημοτικά Διαμερίσματά του, έκδοση Δήμου Παμβώτιδας, Ιωάννινα, 2000