Όμικρον: Προβληματισμοί για τις δύο νέες υποπαραλλαγές

Δύο νέες υποπαραλλαγές της Όμικρον, οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5, που εμφανίστηκαν στη Νότια Αφρική και έχουν αρχίσει να εξαπλώνονται στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες, δημιουργούν προβληματισμό και ερωτηματικά στους επιστήμονες αναφορικά με το κατά πόσο μπορεί να προκαλέσουν ένα νέο επιδημικό κύμα Covid-19. 

Από την άλλη, ορισμένοι προτιμούν να βλέπουν την πιο αισιόδοξη πλευρά: ότι οι δύο υποπαραλλαγές αποτελούν σημάδια πως ο κορονοϊός γίνεται πιο προβλέψιμος.

Σχεδόν έξι μήνες μετά τον εντοπισμό της αρχικής Όμικρον στη Νότια Αφρική, οι ερευνητές εκεί βρήκαν δύο νέα «βλαστάρια» της, που έχουν προκαλέσει ένα νέο κύμα μολύνσεων στη χώρα (περίπου 5.000 τη μέρα έναντι 1.200 τον Μάρτιο). 

Περισσότερο μεταδοτική

Αρκετές μελέτες τις τελευταίες μέρες έδειξαν ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 είναι ελαφρώς πιο μεταδοτικές σε σχέση με την «κανονική» Όμικρον (ΒΑ.1) και την Όμικρον 2 (ΒΑ.2) και ότι μπορούν να υπερκεράσουν σε ένα βαθμό την ανοσιακή προστασία που είχε επιφέρει μια προηγούμενη λοίμωξη Covid-19 (φυσική ανοσία) ή ο εμβολιασμός.

«Σαφώς μπαίνουμε σε μια νέα έξαρση στη Νότια Αφρική που φαίνεται να προκαλείται πλήρως από τις ΒΑ.4 και ΒΑ.5. Βλέπουμε τρελούς αριθμούς μολύνσεων», δήλωσε στο «Nature» η καθηγήτρια ιολογίας Πένι Μουρ του Πανεπιστημίου Witwatersrand του Γιοχάνεσμπουργκ.

Οι επιστήμονες δεν είναι πάντως ακόμη βέβαιοι αν οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 θα προκαλέσουν νέο κύμα νοσηλειών στη Νότια Αφρική ή σε άλλες χώρες, καθώς πλέον μεγάλα ποσοστά του πληθυσμού είτε έχουν εμβολιαστεί ήδη, είτε είχαν μολυνθεί από προηγούμενες υποπαραλλαγές της Όμικρον.

Από την άλλη, η ανάδυση των δύο νέων υποπαραλλαγών πιθανώς σηματοδοτεί ότι ο ιός SARS-CoV-2 έχει εισέλθει σε μια πιο προβλέψιμη περίοδο, με νέα μικρότερα κύματα να εμφανίζονται περιοδικά από στελέχη του που ήδη κυκλοφορούν. 

«Αυτά είναι τα πρώτα σημάδια ότι ο ιός εξελίσσεται διαφορετικά πλέον σε σύγκριση με τα πρώτα δύο χρόνια της πανδημίας, όταν παραλλαγές φαίνονταν να ξεπηδάνε από το πουθενά», δήλωσε ο ειδικός στη βιοπληροφορική Τούλιο ντε Ολιβέιρα του νοτιοαφρικανικού Πανεπιστημίου Stellenbosch.

Αναλύοντας ιικά γονιδιώματα από κλινικά δείγματα, ο Ολιβέιρα και οι συνεργάτες του, που έκαναν τη σχετική προδημοσίευση στο medRxiv, βρήκαν ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 πρωτοεμφανίστηκαν στα μέσα Δεκεμβρίου 2021 και στις αρχές Ιανουαρίου 2022 αντίστοιχα, αλλά μόλις πρόσφατα έκαναν αισθητή την παρουσία τους. Σήμερα πια από κοινού αποτελούν το 60% έως 75% των νέων κρουσμάτων στη Νότια Αφρική, ενώ έχουν ήδη εντοπιστεί σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.

Ελαφρώς ταχύτερα

Ο Ολιβέιρα εκτίμησε ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 εξαπλώνονται ελαφρώς ταχύτερα σε σχέση με την Όμικρον 2, η οποία ήταν με τη σειρά της κάπως πιο μεταδοτική έναντι της αρχικής Όμικρον. Ο εξελικτικός βιολόγος Τομ Βενσελέερς του βελγικού Καθολικού Πανεπιστημίου της Λουβέν δήλωσε ότι «λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα, φαίνεται πως ένα σημαντικό κύμα νέων λοιμώξεων είναι σίγουρο ότι θα έρθει».

Ο ειδικός στην εξέλιξη των ιών βιολόγος Τζέσε Μπλουμ του αμερικανικού ερευνητικού κέντρου Fred Hutch στο Σιάτλ συμφωνεί ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 εξαπλώνονται ταχύτερα από τις προηγούμενες Όμικρον. 

Όπως λέει, «αυτό που είναι ασαφές, είναι γιατί είναι πιο μεταδοτικές. Μια πιθανότητα είναι ότι εγγενώς είναι απλώς καλύτερες στο να μεταδίδονται». Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι είναι καλύτερες στο να διαφεύγουν από την φυσική και εμβολιαστική ανοσία.

Οι δύο νέες υποπαραλλαγές σχετίζονται στενά με την Όμικρον 2, ενώ και οι δύο φέρουν μια μετάλλαξη-κλειδί (την F486V) στην πρωτεΐνη-ακίδα τους στην οποία στοχεύουν κυρίως τα εμβόλια, κάτι που μπορεί να έχει επίπτωση στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

Εμβόλια

Μελέτη του Νοτιοαφρικανού ιολόγου Άλεξ Σίγκαλ, που προδημοσιεύθηκε επίσης στο medRxiv και ανέλυσε δείγματα αίματος από 39 ανθρώπους που είχαν μολυνθεί κατά το πρώτο κύμα της Όμικρον και οι 15 είχαν επίσης εμβολιαστεί, έδειξε ότι τα αντισώματά τους ήταν αρκετές φορές λιγότερο αποτελεσματικά στο να προστατεύσουν από μόλυνση με ΒΑ.4 ή ΒΑ.5, από ό,τι με μόλυνση ΒΑ.1. Τα αντισώματα των εμβολιασμένων πάντως ήταν πιο ισχυρά έναντι των ΒΑ.4 και ΒΑ.5 από ό,τι τα φυσικά αντισώματα μετά από λοίμωξη ΒΑ.1.

Άλλη μελέτη του Κινέζου ιολόγου Σιαολιάνγκ Σίε του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, η οποία προδημοσιεύθηκε στο ResearchSquare, βρήκε επίσης ότι τα αντισώματα μετά από λοίμωξη ΒΑ.1 είναι λιγότερο ισχυρά κατά των ΒΑ.4 και ΒΑ.5.

Σύμφωνα με τον Σίγκαλ, αυτή η αυξημένη ικανότητα των νέων υποπαραλλαγών να διαφεύγουν της ανοσίας, αν και δεν είναι δραματική, «είναι αρκετή για να προκαλέσει προβλήματα και να δημιουργήσει ένα κύμα λοιμώξεων». Πάντως εκτίμησε ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 δεν θεωρείται πιθανό να προκαλούν σοβαρότερη νόσηση από ό,τι το προηγούμενο κύμα Όμικρον. 

Προς το παρόν, οι νοσηλείες αυξάνουν αργά στη Νότια Αφρική, αλλά οι επιστήμονες λένε ότι είναι νωρίς για να πουν με βεβαιότητα αν οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 μπορούν να επιφέρουν ιδιαίτερη πίεση στα συστήματα υγείας.

Μολονότι οι νέες υποπαραλλαγές έχουν ανιχνευθεί σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική, δεν πιστεύεται ότι θα προκαλέσουν άμεσα ένα νέο κύμα μολύνσεων, καθώς η Όμικρον 2 μόλις «σάρωσε» τις ευρωπαϊκές χώρες και η ανοσία του πληθυσμού τους βρίσκεται ακόμη σε υψηλά επίπεδα. 

Σύμφωνα με τον Βενσελέερς, «αυτό δίνει ελπίδες ότι στην Ευρώπη ίσως οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 έχουν μικρότερο πλεονέκτημα και θα προκαλέσουν μικρότερο κύμα».

Οι προηγούμενες παραλλαγές Άλφα, Δέλτα, Όμικρον κ.α. διέφεραν από τις νέες υποπαραλλαγές, καθώς είχαν ξεπηδήσει από μακρινά «κλαδιά» του οικογενειακού δέντρου του κορονοϊού, ενώ οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 αποτελούν πιο αναμενόμενες εξελικτικές προσαρμογές. 

Από την άλλη, αρκετοί επιστήμονες, δεν μπορούν να αποκλείσουν νέες εκπλήξεις τύπου Δέλτα, η οποία παρεμπιπτόντως δεν έχει εξαφανιστεί τελείως και κάποιο «παρακλάδι» της μπορεί να αναδυθεί κάποια στιγμή. Άσχετα με την πηγή προέλευσής τους, νέες παραλλαγές του κορονοϊού φαίνεται να εμφανίζονται στο προσκήνιο κάθε περίπου έξι μήνες.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ