Οι «ψίθυροι συμπάθειας» δεν αρκούν

Μένει σε μια μικρή πόλη. Είναι λευκή, έχει καστανά μαλλιά, λίγο πιο μακριά λόγω πανδημίας, και καστανά μάτια, μιλάει ήρεμα και με αυτοπεποίθηση. Τι άλλο; Είναι δασκάλα, ραδιοτηλεοπτική παραγωγός και συγγραφέας, και πιστεύει ακράδαντα ότι η πανδημία Covid-19 αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία να επανασχεδιάσουμε τις γειτονιές μας, τις πόλεις μας, τον κόσμο μας. Και μια μικρή λεπτομέρεια: είναι άτομο με αναπηρία, πάσχει από νανισμό. Η ίδια χαρακτηρίζει τον εαυτό της «μικρό άνθρωπο».

Και ο «μικρός αυτός άνθρωπος» αναγνωρίζει ότι έχουν γίνει κάποια βήματα για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ. Εξάλλου η ίδια, όπως λέει, είναι «προϊόν μιας εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς» (σ.σ. όταν οι μαθητές ΑμεΑ περνούν το μεγαλύτερο μέρος ή όλο τον χρόνο τους με μαθητές που δεν έχουν αναπηρία) – μια εκπαίδευση βέβαια που ακόμα δεν έχει γίνει βίωμα, σε όλα τα επίπεδά της, στην Ελλάδα.

Η Σινέντ Μπερκ, από την Ιρλανδία, έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε μια σημαντική φυσιογνωμία του αναπηρικού κινήματος και υπέρμαχο των δικαιωμάτων των ΑμεΑ. Μια γυναίκα που εργάζεται για να αλλάξει ο τρόπος αντιμετώπισης των ΑμεΑ, και που η φιλοσοφία του αγώνα αυτού είναι σαφέστατη: Η προστασία των ανθρώπων με αναπηρία δεν μπορεί να αποτελεί πράξη φιλανθρωπίας αλλά δικαίωμα και ζήτημα δικαιοσύνης. Η Σινέντ Μπερκ ήταν η βασική ομιλήτρια μιας συζήτησης που διοργανώθηκε διαδικτυακά στις Βρυξέλλες, στις 2 Δεκεμβρίου, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ΑμεΑ (3 Δεκεμβρίου), από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

«Για πολλούς από εμάς, το ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας περιλαμβάνεται στα βιώματά μας. Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα με αναπηρία κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα με την κατάσταση της υγείας τους και ότι αποτέλεσαν αντικείμενο συζητήσεων, χωρίς ποτέ να τους παρέχεται ή να τους απευθύνεται ο λόγος. Αυτή η οριοθέτηση της έννοιας της αναπηρίας οδήγησε στην αντίληψη ότι αποτελεί βάρος για τα άτομα, τις οικογένειες, τις κοινότητες και τις κοινωνίες. Η συμπάθεια απέναντι σε κάποιον που γεννήθηκε ανάπηρος, εκδηλώνεται ψιθυριστά» ανέφερε η κα Μπερκ, στη συζήτηση που παρακολούθησε και ο «Τύπος Ιωαννίνων».

Και εδώ ακριβώς τίθεται ένα μεγάλο ζήτημα. Πολλοί σχεδιασμοί στις πόλεις γίνονται εις το όνομα των ανθρώπων με αναπηρία χωρίς όμως αυτούς που μπορούν να καταθέσουν τη δική τους οπτική και τις δικές τους ανάγκες. Και προφανώς οι ανάγκες δεν εξαντλούνται μόνο στην κατασκευή ενός οδηγού όδευσης τυφλών στα πεζοδρόμια.

Η πανδημία και το συνακόλουθο social distancing ήρθαν να αποτελέσουν, κατά κάποιο τρόπο, μια ευκαιρία για τον επανασχεδιασμό των χώρων και των τόπων, οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ασφυκτικά περιοριστικοί. Και την ευκαιρία αυτή υπογράμμισε με έμφαση η κα Μπερκ. «Καθώς εξετάζουμε τον επανασχεδιασμό των διαφόρων τόπων και χώρων υπό το πρίσμα της κοινωνικής αποστασιοποίησης, ας προσπαθήσουμε επίσης να φανταστούμε πώς θα μπορούσαν να γίνουν προσβάσιμοι. Αυτός ο τρόπος σκέψης θα μετατρέψει τις πόλεις, τις κωμοπόλεις και τις χώρες μας σε μια προτροπή προς τους πολίτες ώστε να αισθάνονται ελεύθεροι να είναι ο εαυτός τους υπό συνθήκες ασφάλειας και δικαιοσύνης», τόνισε.

Υπάρχουν λοιπόν σημαντικές ακόμη προκλήσεις, με την πρόεδρο της ΕΟΚΕ Christa Schweng να δηλώνει ότι «ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει στην προαγωγή των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, είτε με τη βελτίωση της ευαισθητοποίησης, είτε με την παροχή υποστήριξης, είτε με την ανάληψη πολιτικής δέσμευσης». Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχουν περίπου 87 εκατομμύρια άτομα με κάποια μορφή αναπηρίας και, λόγω της γήρανσης της κοινωνίας, ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία θα συνεχίσει να αυξάνεται στο μέλλον.

Προς το παρόν, στην εποχή της νόσου Covid-19, οι άνθρωποι με αναπηρία βιώνουν έναν ακόμη αποκλεισμό. Άνθρωποι κλεισμένοι σε ιδρύματα ή στο σπίτι τους, άνθρωποι που μπορεί να έχουν χάσει τα αγαπημένα τους πρόσωπα (πολλοί πολίτες με αναπηρία, επίσης, αποτέλεσαν θύματα της πανδημίας). «Τα ΑμεΑ υποφέρουν και από την αδιαφορία αυτών που παίρνουν τις αποφάσεις. Η κατάσταση της υγείας και η ζωή των ατόμων με αναπηρία έχει επίσης σημασία» ανέφερε ο Γιάννης Βαρδακαστάνης, μέλος της ΕΟΚΕ και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία. Ο κ. Βαρδακαστάνης ζήτησε δε τα άτομα με αναπηρία να έχουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό.

Κατά τη συζήτηση, ο επικεφαλής της θεματικής ομάδα «Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία» της ΕΟΚΕ Pietro Vittorio Barbieri εκτίμησε ότι η στρατηγική της ΕΕ για την αναπηρία κατά την επόμενη δεκαετία πρέπει να επιφέρει πραγματική αλλαγή νοοτροπίας. «Η στρατηγική αυτή μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματική μόνον εάν συνεκτιμήσει τις επιπτώσεις της πανδημίας και ασκήσει επιρροή στις πολιτικές και στις δαπάνες των κρατών μελών», προειδοποίησε.

Μία από τις ενέργειες της ΕΟΚΕ, τον τελευταίο καιρό, προς την κατεύθυνση της ισότητας, της ισοτιμίας και της αντιμετώπισης των πολιτών με αναπηρία ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, είναι η πραγματική κατοχύρωση των δικαιωμάτων ψήφου στις ευρωεκλογές. Με γνωμοδότησή της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της ΕΕ και τα κράτη μέλη να τροποποιήσουν επειγόντως την εκλογική Πράξη του 1976 κατά τρόπο που να εγγυάται πραγματικό δικαίωμα ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024 σε όλους τους ευρωπαίους πολίτες με αναπηρία. Για παράδειγμα, σε αρκετά κράτη-μέλη (και στην Ελλάδα), όσοι δεν μπορούν να προσέλθουν αυτοπροσώπως στα εκλογικά κέντρα λόγω αναπηρίας ή ασθένειας δεν έχουν δυνατότητα εναλλακτικής μορφής ψηφοφορίας.

Όπως έχει επισημάνει η Επιτροπή, είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι, λόγω νομικών και τεχνικών εμποδίων που συνεχίζουν να υπάρχουν σε ολόκληρη την Ευρώπη, καμία χώρα της ΕΕ δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι εκλογές είναι πλήρως προσβάσιμες σε όλους.