Ο Ιμπραήμ πασάς, οι Μποτσαραίοι και ο Σκουμπουρδής

Η πλατεία Μπότσαρη είναι μια μικρή πλατεία που περιβάλλεται από τις οδούς Μπότσαρη και Δαγκλή, στο εμπορικό κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων. Ένας μικρός τόπος που έχει τη δική του διαδρομή, αλλά και μια πολύ μπερδεμένη ιστορία με την ονομασία της, με δύο Μποτσαραίους να συγχέονται και με τον Παναγιώτη Σκουμπουρδή να… παρεμβάλλεται κατά διαστήματα.

Επί οθωμανοκρατίας, στην περιοχή αυτή υπήρχε ένα μικρό τέμενος, το τζαμί Ιμπραήμ πασά ή Ιμπροχώρ, το οποίο φέρεται να ανεγέρθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα.

«Μικρό συνοικιακό τέμενος, δεν αποτέλεσε το κέντρο μιας ιδιαίτερα μεγάλης συνοικίας. Περιβαλλόταν από μεγάλες οικοδομές κυρίως μουσουλμάνων. Η θέση του σε ένα από τα πλέον πυκνοδομημένα τμήματα της πόλης, σε ομαλό σχετικά έδαφος, παρά την κατωφέρεια που χαρακτηρίζει το φυσικό ανάγλυφο της περιοχής, σε σημείο μάλιστα όπου υπήρχε πηγαίο νερό, οδηγούν στην υπόθεση ότι μία ομάδα όψιμων θρησκευτικών κτισμάτων, κατασκευάστηκε σε πυκνοδομημένα τμήματα της πόλης, πιθανόν κοντά στις κατοικίες των ιδρυτών» σημειώνει ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Σμύρης στην εργασία του «Τα μουσουλμανικά τεμένη των Ιωαννίνων και η πολεοδομία της οθωμανικής πόλης» (Ηπειρωτικά Χρονικά, ΕΗΜ, 2000).

Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, η περιοχή, χωρίς τζαμί πια, προσπάθησε να βαδίσει στα χνάρια μιας «εξευρωπαϊσμένης πόλης», όπως ήταν τότε η επιθυμία των δημοτικών αρχών. Την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, η πλατεία Μπότσαρη ήταν σε απόσταση αναπνοής από τις περίφημες φυλακές Φιξ -εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Παλλάδιο-, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατούμενων. Μεταπολεμικά, η ανέγερση του ξενοδοχείου «Παλλάδιο» άλλαξε την εικόνα της περιοχής.

Όσον αφορά την ονομασία της πλατείας, αυτή φαίνεται ότι είχε, ώς ένα σημείο, μια κοινή (αν και συγκεχυμένη) πορεία με την ονομασία του παρακείμενου δρόμου. «Οδός Νότη Μπότσαρη, σουλιώτης οπλαρχηγός (1759-1841)» αναγράφεται στην πινακίδα. Πρόκειται για τον άνθρωπο που είχε αναλάβει την αρχηγία της φάρας των Μποτσαραίων, μετά τον θάνατο του αδελφού του, Κίτσου, και που συμμετείχε στην πολιορκία του Μεσολογγίου και σε άλλες μάχες.

Η πλατεία πήρε το όνομα του Μπότσαρη το 1960 -μέχρι τότε ονομαζόταν πλατεία Παναγιώτη Σκουμπουρδή.

Στα πρακτικά του δημοτικού συμβουλίου Ιωαννίνων της περιόδου εκείνης, συναντά κανείς όμως όχι την οδό Νότη Μπότσαρη αλλά την οδό Δημητρίου Νότη Μπότσαρη. Ναι μεν και οι δύο Μποτσαραίοι, αλλά… καμία σχέση, πέραν της σουλιώτικης καταγωγής. Ο Δημήτριος Μπότσαρης, γιος του Τιμολέοντα-Νότη, ήταν αρχηγός του Μικτού Στρατεύματος Ηπείρου το 1912, βουλευτής Ιωαννίνων με Κόμμα των Φιλελευθέρων κατά τον μεσοπόλεμο, υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου (1929) και στη συνέχεια υπουργός- γενικός διοικητής Ηπείρου.

Με το όνομα του Δημητρίου Ν. Μπότσαρη είχε κατοχυρωθεί και η εν λόγω πλατεία, όπως προκύπτει και από μια επιστολή συγγενή του Σκουμπουρδή προς το δημοτικό συμβούλιο, ο οποίος ζητούσε την επιστροφή του ονόματος του τελευταίου στην πλατεία.

Ποιος ήταν ο Παναγιώτης Σκουμπουρδής; Λίγα πράγματα είναι γνωστά. Κάποιες πληροφορίες δίνει η παραπάνω επιστολή που βρίσκεται στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Ιωαννιτών: «Ο αείμνηστος Σκουμπουρδής γέννημα και θρέμμα της πόλεως των Ιωαννίνων κατέλειπεν ολόκληρον το εν Αχινώ Στηλίδος κτήμα του (ελαιώνες) εις τον Δήμον Ιωαννίνων το 1924. Κι επί δημαρχίας του αειμνήστου Δημάρχου Γ. Σταυρίδη ονομάσθη η έξωθεν της οικίας του (νυν ξενοδοχείον Παλλάδιον) πλατεία εις πλατεία Παναγιώτου Σκουμπουρδή».

Ο Σκουμπουρδής κατάφερε τελικά... να νικήσει τον Μπότσαρη (οποιονδήποτε από τους δύο) και να επιστρέψει στην πλατεία για πάρα πολλά χρόνια. Μέχρι που ήρθε ο Νότης, κι όχι ο Δημήτρης, Μπότσαρης. Οι παλιότεροι Γιαννιώτες εξακολουθούν πάντως να αποκαλούν την πλατεία ως πλατεία Σκουμπουρδή.

* Η κεντρική φωτογραφία είναι του Χριστόδουλου Ευτυχιάδη