Νικόλαος Δόσιος: Ο φιλόλογος που επαναστάτησε

Περίπου μισό αιώνα πριν τη «γενιά του ‘30», της πιο εμβληματικής ίσως λογοτεχνικής γενιάς στα σύγχρονα ελληνικά γράμματα, έδρασε η «γενιά του ‘80»: Κώστας Κρυστάλλης, Χρήστος Χρηστοβασίλης κ.α. με έντονη τη γιαννιώτικη εκπροσώπηση. Ανάμεσά τους και ο Νικόλαος Δόσιος, ο φιλόλογος που λίγο πριν τα 30 του χρόνια, επαναστάτησε και στον 20^ο αιώνα, έδωσε το όνομά του σε ένα κεντρικό δρόμο της πόλης όπου γεννήθηκε. Η οδός Δοσίου είναι στο κέντρο των Ιωαννίνων, κάθετη στη Μιχαήλ Αγγέλου.

Ο Δόσιος γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1856. Ήταν μαθητής της Ζωσιμαίας, την περίοδο που τη διεύθυνε ο μαθηματικός Σπυρίδων Μανάρης, ένας από τους σχολάρχες με τη μεγαλύτερη θητεία στη «γεραρά» (και επίσης, δρόμος της πόλης). Κατόπιν, ο Δόσιος φοίτησε στη Φιλοσοφική Αθηνών και το 1879 πήρε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης (Τύμπιγκεν) στη Γερμανία

Επέστρεψε στα Γιάννενα για να ασκήσει το επάγγελμα του καθηγητή. Η εμπλοκή του όμως στην επανάσταση του 1878 για την απελευθέρωση της Ηπείρου (τελικά η Ελλάδα με τη Συνθήκη του Βερολίνου και κατόπιν, της Κωνσταντινούπολης, πήρε τη Θεσσαλία και την Άρτα), τον οδήγησε πρόσφυγα στην Κέρκυρα.

Εκεί, ο Δόσιος κατέγραψε σε ένα «ημερολόγιο» των παιδικών του χρόνων, μερικές από τις πιο αδρές αποτυπώσεις της καθημερινότητας στα οθωμανικά Γιάννενα. Στην έκδοση «Χαρτοφυλάκιον των παιδικών μου χρόνων», η οποία κυκλοφόρησε για τη στήριξη των ηπειρωτών προσφύγων στην Κέρκυρα, ο Δόσιος αφιερώνει στο γυμνασιάρχη του, Μανάρη και ανάμεσα στα άλλα, περιγράφει γλαφυρά:

«Το ωρολόγιον της Σχολής είχε σημάνει την Τετάρτη πρωινήν ώραν Τουρκιστί και εν τη στοά επεκράτει βαθειά σιγή… Ευρισκόμεθα εν τω δωματίω της Γ’ Σχολικής έθνα κατά την ώρα ταύτην παρεδίδετο το μάθημα της Γεωγραφίας»…

Λίγα χρόνια αργότερα, ο Δόσιος θα εγκαταλείψει την Ελλάδα και την καθαρεύουσα. Θα εργαστεί στη Ρουμανία και γνώρισε δι αλληλογραφίας τον Γιάννη Ψυχάρη. Το 1914 θα εγκατασταθεί στο Παρίσι και θα γίνει καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, καταχωρημένος ως ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της βυζαντινής και μεταμεσαιωνικής ελληνικής λογοτεχνίας. Γύρω από την ημερομηνία θανάτου του, υπάρχει διχογνωμία. Παρότι στην ταμπέλα αναφέρεται το 1932, συχνά συναντάται και το 1938.