Το Μπιζάνι, τα οχυρά και το… Pizano

Το χωριό Μπιζάνι συνδέεται με τα ιστορικά γεγονότα της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων. Εκεί σε ένα ύψωμα φτιάχτηκαν με επίβλεψη γερμανών αξιωματικών τα περίφημα οχυρά με τα πανίσχυρα πυροβολεία από τους Οθωμανούς για να εμποδίσουν την προέλαση του ελληνικού στρατού. Σήμερα το ύψωμα αυτό με τα οχυρά αποτελεί έναν τόπο μνήμης.

Για την προέλευση της ονομασίας του χωριού, δεν υπάρχει μία και μοναδική εξήγηση. Σύμφωνα με τον λεξικογράφο Δημήτρη Γεωργακά (1908-1990), το τοπωνύμιο είναι κυριώνυμο και αποδίδεται σε έναν αρχικό τύπο του ιταλικού προσωπωνύμιου Pizano.

Ο γιαννιώτης ιστοριοδίφης Στέφανος Μπέττης («Ονοματολογία των χωριών νομού Ιωαννίνων) πάει την υπόθεση λίγο πιο μακριά, σε ετυμολογικό επίπεδο. Καταρχάς, επικαλείται τον λόγιο του 19^ου αιώνα Παναγιώτη Αραβαντινό σύμφωνα με τον οποίο το Μπιζάνι οφείλει το όνομά του σε έναν ιδιοκτήτη του χωριού ή σε κάποια παλιά γιαννιώτικη οικογένεια. Όσο για τη σημασία της λέξης, ο Μπέττης γράφει: «Το όνομα το ίδιο είναι ιταλικής προέλευσης, σημαίνει δε τον χωρικό (paesano)».

Ο γλωσσολόγος Κώστας Ευ. Οικονόμου («Τα οικωνύμια του νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέταση») δεν αποδέχεται ιδιαίτερα την ιταλική προέλευση του Μπιζανίου. «Αν δεχτούμε την ετυμολόγηση του Γεωργακά, το τοπωνύμιο Μπεζάνι θα είναι το μοναδικό οικωνύμιο του Νομού Ιωαννίνων που σχηματίζεται από προσωπωνύμιο ιταλικής αρχής» αναφέρει. Σημειωτέον ότι το Μπιζάνι συναντάται και με τους τύπους Μπεζάνι ή Μπεζιάνου.

Ο Οικονόμου παραθέτει την άποψη του ρωσογερμανού γλωσσολόγου Μαξ Βάσμερ (1886-1962), σύμφωνα με την οποία το τοπωνύμιο συνδέεται με μια σερβική λέξη που σημαίνει «εγκατάσταση φυγάδων, προσφύγων». Ο ίδιος καταθέτει μια άλλη ερμηνεία: ότι το Μπιζάνι σχετίζεται με τη σλάβικη λέξη bezati που σημαίνει «φυγή».