Μουσιωτίτσα, ένα μαρτυρικό χωριό

Η Μουσιωτίτσα είναι ένα ορεινό χωριό των Ιωαννίνων, ένα από τα μαρτυρικά χωριά της Ελλάδας.

Η προέλευση της ονομασίας του χωριού είναι σλάβικη. Σύμφωνα με τον γλωσσολόγο Κώστα Ευ. Οικονόμου («Τα οικωνύμια του νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέταση»), το τοπωνύμιο είναι κυριώνυμο και έχει ρίζα σε σλάβικη λέξη που σημαίνει «ποντικός».

Είναι από τα χωριά του νομού που δεν άλλαξαν ποτέ την ονομασία τους, παρά την ξενική προέλευση.

Ο λόγιος του 19^ου αιώνα Ιωάννης Λαμπρίδης αναφέρει ότι στο χωριό (που αποτελείται σήμερα από τρεις οικισμούς: την Άνω Μουσιωτίτσα, την Κάτω Μουσιωτίτσα και τη Νέα Μουσιωτίτσα κοντά στον ποταμό Λούρο) κατοικούσαν 70 αλβανικές οικογένειες.

Ο Μιχάλης Κοκολάκης στο «Ύστερο Γιαννιώτικο Πασαλίκι: Χώρος, διοίκηση και πληθυσμός στην τουρκοκρατούμενη Ήπειρο (1820-1913)» αναφέρει: «Αλβανόφωνα ήταν και τα βόρεια τμήματα του σημερινού νομού της Πρέβεζας, όπως ο κάμπος του Φαναριού, η ενδοχώρα της Πάργας και τα παλιά παρασουλιώτικα χωριά του Άνω Αχέροντα (Ζερμή, Κρανιά, Παπαδάτες, Ρουσάτσα, Δερβίζιανα, Μουσιωτίτσα -τα δύο τελευταία υπάγονται διοικητικά στα Γιάννενα)».

Ο μαχαλάς της Άνω Μουσιωτίτσας βίωσε τη θηριωδία των ναζί, μεταξύ των οποίων μέλη της μεραρχίας Εντελβάις, στις 25 Ιουλίου του 1943. Τόπος εκτέλεσης το Σπιθάρι, όπου πολλοί κάτοικοι είχαν κρυφτεί. Ο οικισμός εξαφανίστηκε.

«Τα αποσπάσματα μπαίνοντας στο χωριό άρχισαν να πυρπολούν σπίτια και αχυρώνες. Συγκέντρωσαν όσους άντρες βρήκαν στο χωριό, όλοι άνω των 65 ετών, τους φόρτωσαν σαν υποζύγια με τις λεηλασίες και διάφορα πυρομαχικά και κατευθύνθηκαν στη θέση Σπιθάρι, ένα μικρό οροπέδιο πάνω από το χωριό. Εκεί 100 περίπου άτομα με λευκή σημαία, άμαχος πληθυσμός, που είχαν βρει καταφύγιο στη στάνη του Δημήτριου Δήμου παραδόθηκαν αμαχητί. 

Οι γερμανοί στρατιώτες ξεχώρισαν τους 20 πιο νέους άντρες από αυτούς και τους φόρτωσαν και αυτούς πυρομαχικά και προχώρησαν αφήνοντας πίσω 6 στρατιώτες. Οι στρατιώτες αυτοί αφού έστησαν τα γυναικόπαιδα, τους γέρους και τα παιδιά μπροστά σε έναν τοίχο τους εκτέλεσαν με ένα πολυβόλο ρίχνοντας και τη χαριστική βολή»: Αυτό αναφέρεται σε έκθεση της επιτροπής έρευνας που είχε συστήσει μεταπολεμικά η κυβέρνηση για τις καταστροφές που έγινε στην Ήπειρο κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα θύματα της Μουσιωτίτσας έφτασαν τους 152. Δεκαεπτά από αυτούς εκτελέστηκαν στις 22 Αυγούστου του 1943, στην Κάτω Μουσιωτίτσα, κατά τη δεύτερη επίθεση από τους ναζί.