… και ολίγη προϊστορία

Πριν λίγες ημέρες, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες αποκάλυψαν λίθινα εργαλεία και χειροποίητα αγγεία σε ένα στενό κομμάτι παραπλεύρως της οδού Στ. Νιάρχου, στη διασταύρωσή της με την περιφερειακή οδό. Ευρήματα των προϊστορικών χρόνων, και κατά εκτίμηση της Εποχής του Χαλκού (2000-1100 π.Χ.), που έρχονται να προσφέρουν, όπως είχε ανακοινωθεί, πολύτιμα στοιχεία για την κατοίκηση στις παραλίμνιες περιοχές του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων εκείνη την εποχή.

Η προϊστορική Ήπειρος δίνει το «παρών» της μέσα από ευρήματα που έχουν προκύψει από σωστικές ή συστηματικές ανασκαφές και που αποδεικνύουν την κατοίκηση της περιοχής. Το ίδιο ισχύει και για το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων. Και όχι μόνο κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού (1540-1100 π.Χ.), για την οποία έχει εντοπιστεί υλικό σε αρκετές θέσεις, αλλά και για τις πρώτες περιόδους του Χαλκού (Πρώιμη και Μέση, 3^η χιλιετία π.Χ. και α’ μισό της 2^ης χιλιετίας π.Χ., αντίστοιχα).

Μια ενδεικτική θέση της πρώιμης εποχής του Χαλκού στο λεκανοπέδιο, είναι η Αγία Μαρίνα Πεδινής, όπου είχε εντοπιστεί ποσότητα κεραμικών. Όσον αφορά την ύστερη εποχή του Χαλκού, μια σημαντική θέση είναι αυτή της Κρύας, όπου τη δεκαετία του ’90, κατά τις εργασίες κατασκευής ενός γηπέδου, εντοπίστηκαν όστρακα, αλλά και λείψανα εστιών, όπως και υπολείμματα λίθινης θεμελίωσης καλυβών.

Οι θέσεις της Εποχής του Χαλκού, γενικότερα, έχουν εντοπιστεί στους πρόποδες του Μιτσικελίου και σε χαμηλούς λόφους που περιβάλλον το λεκανοπέδιο, που κάποτε ήταν παραλίμνιες ή ελώδεις εκτάσεις (όταν η λίμνη ήταν μεγαλύτερη). Οι περισσότερες δε από τις θέσεις εντοπίστηκαν χάρη στην παρουσία εγχώριας κεραμεικής, κατά κανόνα χειροποίητης. Η απουσία ενός διακριτικού χαρακτηριστικού στην κεραμική παραγωγή της Ηπείρου δυσκολεύει πάντως την αναγνώριση των διαφόρων φάσεων της Εποχής του Χαλκού, όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία.

Μία από τις τελευταίες θέσεις στην οποία είχαν ανασκαφές την περίοδο 2010-2011 βρίσκεται κοντά στο Νεοχωρόπουλο. Πρόκειται για τη θέση «Παλαμπούτι» όπου βρέθηκαν σημαντική ποσότητα χειροποίητων οστράκων και εκτεταμένα λείψανα προϊστορικής εγκατάστασης.

Εν έτει 2021, στον προϊστορικό χάρτη του λεκανοπεδίου προστίθεται η θέση στην οδό Νιάρχου, με τη σωστική ανασκαφή να συνεχίζεται για δύο εβδομάδες ακόμα.

Εκεί οι αρχαιολογικές υπηρεσίες εντόπισαν λίθινα εργαλεία και αγγεία. «Είναι ένα στενό οικιστικό στρώμα καταστροφής. Αρχιτεκτονικά στοιχεία δεν βρίσκουμε ιδιαίτερα. Την περίοδο εκείνη, οι κατασκευές ήταν από ευτελή υλικά, πηλό και χώμα. Βρίσκουμε κάποια αποτυπώματα από καύσεις. Το τμήμα αυτό του οικισμού είχε καεί. Οι φωτιές στα προϊστορικά χρόνια ήταν συχνές» τονίζει η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βιβή Γιούνη. Η κα Γιούνη είναι μία από τις επιβλέπουσες αρχαιολόγους. 

Η δεύτερη είναι η Αγγελική Πανάτση, η οποία μας λέει: «Το ενδιαφέρον πάνω απ’ όλα είναι ότι εντοπίζουμε μια νέα θέση. Δεν είναι η μοναδική προϊστορική θέση. Επιπλέον ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι σε αυτή θέση σώζονται σχεδόν ακέραια τα αγγεία».

Εκ των πραγμάτων, τα ευρήματα αυτά θα συμβάλλουν στην απόκτηση περισσότερων πληροφοριών για την κεραμική οικοσκευή της εποχής. Η κα Γιούνη συμπληρώνει ότι το είδος των λίθινων εργαλείων που βρέθηκε, υποδεικνύει ότι τα εργαλεία χρησιμοποιούνταν για την κοπή σιτηρών. Ιδίως κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού έχει επιβεβαιωθεί αρχαιολογικά ότι όσοι είχαν εγκατασταθεί στο λεκανοπέδιο, ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Όπως αναφέρει και η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου «τα ευρήματα της σωστικής αυτής ανασκαφής έρχονται να συμπληρώσουν το ‘παζλ’ της προϊστορικής περιόδου των Ιωαννίνων».

Οι αρχαιολογικές υπηρεσίες συνεχίζουν να μελετούν τα ευρήματα αλλά και τη σύσταση του χώματος για περισσότερες πληροφορίες. 

Με την ολοκλήρωση της σωστικής ανασκαφής –στο πεδίο βρίσκονται οι αρχαιολόγοι Δήμητρα Κάλλη και Νάντια Λύρα-, το κομμάτι θα αποδοθεί στην ανάδοχο εταιρία που κάνει το έργο της ανακατασκευής της οδού Νιάρχου. Ήδη το μισό έχει αποδοθεί.

Πηγές

Κατσαδήμα Ι.-Βασιλείου Ελένη, Παλαμπούτι: Μια θέση της Μέσης Εποχής του Χαλκού στο Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων

Βασιλείου Ελένη, Η μετάβαση από τη Χαλκοκρατία στην εποχή του Σιδήρου στην Ήπειρο: Τα δεδομένα από τον οικισμό της Κρύας στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων

* Φωτογραφία: από τη σωστική ανασκαφή στην οδό Νιάρχου