Φάνης Κακριδής, ένα παράδειγμα αντίστασης

Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έχει τις δικές του ιστορίες «Πολυτεχνείου», τη δική του διαδρομή την περίοδο 1967-1974. Ιστορίες ανθρώπων που έκαναν τον δικό τους αγώνα και που άφησαν το αποτύπωμά τους. Μια τέτοια ιστορία είναι του καθηγητή Φάνη Κακριδή, του φιλόλογου, του «δασκάλου», όπως τον αποκαλούσαν πολλοί μαθητές του.

Ο Φάνης Κακριδής (1933-2019) ήταν από τους πανεπιστημιακούς καθηγητές που διώχθηκαν από τη δικτατορία για το δημοκρατικό ήθος τους. Kαι το κυριότερο ένας άνθρωπος που αποτέλεσε παράδειγμα αντίστασης για τους φοιτητές.

Τον Ιανουάριο του 1972, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο κτίριο της Δομπόλη, υπήρχε αναστάτωση. Ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας δικαζόταν από το πειθαρχικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Λίγους μήνες πριν, με επιστολή του στην εφημερίδα «Το Βήμα», ο Φάνης Κακριδής είχε κάνει παρέμβαση υπέρ όσων βρίσκονταν στις φυλακές, καταδικασμένων από τα έκτακτα στρατοδικεία. «Λύση δεν βλέπω άλλη και από το να δώση η Κυβέρνηση γενική αμνηστεία ή τουλάχιστον αναστολή της ποινής σε όλους. Μακάρι σήμερα! Θα ήταν κι αυτό πράξη ελληνική» ανέφερε.

Η επιστολή του αυτή θεωρήθηκε ότι ήταν αντίθετη στα καθήκοντα του καθηγητή. Το κατηγορητήριο ήταν σαφές: «ούτος διά της δημοσιευθείσηςεπιστολής ήσκησε δημοσίαν κριτικήν και προέβη εις υποδείξεις επί καθαρώς πολιτικού θέματος». Οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ο καθηγητής στη γραπτή του κατάθεση υποστήριξε πως «εις την ενέργειάν του αυτή προέβη διά καθαρώς ανθρωπιστικούς λόγους».

Με 6 ψήφους υπέρ και 5 κατά, το Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (στο οποίο συμμετείχαν και δικαστικοί) αποφάσισε την προσωρινή απόλυση -για έναν χρόνο- του πανεπιστημιακού, την «τιμωρία» του καθηγητή, όπως έγραφε ο γιαννιώτικος Τύπος.

Η δίκη του Φάνη Κακριδή και το αποτέλεσμά της πυροδότησαν την αντίδραση των φοιτητών που οδήγησε σε μια μεγάλη συγκέντρωση. «Την συνεδρίασιν η οποία ήτο δημοσία, παρηκολούθησαν πολλοί κυρίως φοιτηταί. Τόσον η αίθουσα της συνεδριάσεως, οι διάδρομοι και πέριξ της αιθούσης είχαν πληρωθή από φοιτητάς» αναφέρεται σε δημοσίευμα της εποχής. Οι φοιτητές, μαθαίνοντας την καταδικαστική απόφαση, διαδήλωσαν έως την κεντρική πλατεία της πόλης με συνθήματα κατά της χούντας («Θραύσματα μνήμης», Μπάμπης Νούτσος).

Λίγα χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 1974, οι φοιτητές του Πανεπιστημίου γιόρτασαν και τίμησαν το Πολυτεχνείο, και παρακάλεσαν τον καθηγητή τους, τον Φάνη Κακριδή, να ανέβει στο βήμα και να μιλήσει. Ανταποκρίθηκε λέγοντας: «Δε δέχομαι όμως τη διατύπωση ‘παρακαλούμε’, παρά μόνο σαν έκφραση της νεανικής σας ευγένειας. Το σωστό είναι πως δεν με παρακαλείτε, αλά πως μου επιτρέπετε να μιλήσω και η τιμή είναι πολύ μεγάλη». Και είπε πολλά… Ένα απόσπασμα της ομιλίας του είναι το παρακάτω.

«… ΚΑΘΕ ΚΑΡΔΙΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ»

«Μιλώ σε φοιτητές κυρίως, και είμαι δάσκαλος. Κοινή μας μοίρα η δουλειά, κοινός μας στόχος η γνώση, κοινό ιδανικό μας η αλήθεια. Στο πλαίσιο αύτό, όπου ‘ετάχθημεν’ είναι σωστό να αναζητήσουμε ‘την τόλμη και την αρετήν: την τόλμη της δουλειάς κατά την αρετή της γνώσης για την αλήθεια [...].

Ξέρω πως συχνά διαφωνούμε σ’ αυτό: μήπως δεν ήταν οι μορφωμένοι οι πρώτοι που γονάτισαν; Μήπως δεν ήταν οι απόφοιτοι Ανωτάτων Σχολών οι σταυρωτήδες της αλήθειας; -Όχι!- Από τον καιρό του Πλάτωνα ως σήμερα ξέρουμε πως όποιος δούλεψε τίμια για να δη το φως, δεν το μπορεί πια το σκοτάδι, δεν τους γνωρίζουμε στα πτυχία, μα στα έργα τους μορφωμένους. Ότι πολλοί φοβήθηκαν, ότι ο τύραννος βρήκε ψυχές μουδιασμένες και στόματα σιωπηλά, ήταν γιατί στον τόπο αυτό για πολλά –όχι για εφτά μόνο- χρόνια η Παιδεία δεν τόλμησε –ή δεν την άφησαν- να δουλέψη όσο έπρεπε, δε γνώρισε όσο έπρεπε την αλήθεια.

Αν η γενιά η δική μας τολμήση να δουλέψη, κι αν η αρετή της αλήθειας κυριέψη την ψυχή σας, τότε φεύγοντας ένας ένας μια μέρα από το Πανεπιστήμιο θα σκορπίσετε δάσκαλοι στα Ελληνόπουλα να χτίσετε την πατρίδα, όπου στα σπλάγχνα της δεν γεννιούνται τύραννοι, κι αν γεννηθούν, βρίσκουν μπροστά τους κάθε καρδιά Πολυτεχνείο».

*Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον «Τύπο Ιωαννίνων» στις 17 Νοεμβρίου του 2019