Το Δραγάρι, οι καστανιές και ένας βυζαντινός αξιωματούχος

Ο λόγιος του 19^ου αιώνα Ιωάννης Λαμπρίδης έχει γράψει ότι το χωριό αυτό βρίσκεται «εν μέσω καστανεών, έχει κλίμα υγιεινόν και ύδωρ ελαφρότατον».

Ο Καστανώνας είναι ένα χωριό του Ανατολικού Ζαγορίου. Ένα από τα χωριά που κάηκαν (σε μεγάλο του μέρος) κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το οποίο διατηρεί, ωστόσο, έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, ενώ το δυνατό του στοιχείο είναι η φύση.

Την ονομασία «Καστανώνας» την πήρε το 1927 – σε μια περίοδο μαζικών μετονομασιών χωριών και οικισμών της χώρας. Η ονομασία αυτή, για προφανείς λόγους. Λόγω των πολλών καστανιών. Μάλιστα, κάποτε, τα κάστανα που συγκέντρωναν οι κάτοικοι, κατέληγαν για πώληση στην περιοχή της Σκάλας, στα Γιάννενα.

Για πολλούς αιώνες, μέχρι το 1927, το χωριό λεγόταν Δραγάρι. Η ίδρυσή του αποδίδεται σε έναν βυζαντινό αξιωματούχο, σε έναν δρουγγάριο (διοικητής στρατιωτικού σχηματισμού), τον Μιχαήλ. Στις αρχές του 11^ου αιώνα, ο αξιωματούχος αυτός συνόδευσε τον Αλέξιο Κομνηνό στο Δυρράχιο όπου δόθηκε μάχη κατά του νορμανδού Βοημούνδου.

Κατά την επιστροφή, ο Κομνηνός έμεινε στον Κοζιακό Ζαγορίου. Ο δρουγγάριος Μιχαήλ, όντας τραυματισμένος, δεν συνέχισε το ταξίδι με τον Κομνηνό. Παρέμεινε στην περιοχή και ίδρυσε το χωριό.

Εκτός από την ονομασία Δραγάρι, εντοπίζεται και ο τύπος Δραγάι.

Ο γλωσσολόγος Κώστας Ευ. Οικονόμου («Τα οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική Εξέταση», Ιωάννινα, 2002) υποστηρίζει ότι η προέλευση του τοπωνυμίου είναι σλάβικη. Και το αποδίδει είτε στη σλάβικη λέξη που σημαίνει «δρόμος, πέρασμα» είτε στη σλάβικη λέξη που σημαίνει «αγαπητός». Έχει καταγραφεί και μια άλλη ερμηνεία που θέλει το Δραγάρι να προέρχεται με παραφθορά από το Δρουγγάριο.

Σύμφωνα με τον Λαμπρίδη, το χωριό, το 1870, είχε 310 κατοίκους. Την ίδια περίοδο περίπου, υπήρχε σχολείο με 23 μαθητές-τριες. Πολλοί από τους κατοίκους μετανάστευσαν αργότερα σε Ρουμανία και σε άλλα μέρη. Το 1913, ο πληθυσμός ήταν 120 κάτοικοι.