To δικαίωμα στην επιλογή του εμβολίου

Του Βασίλη Τσίκαρη*

Οι τεράστιες προσπάθειες που γίνονται παγκόσμια από την επιστημονική κοινότητα για την ανάπτυξη εμβολίων ενάντια στον κορονοϊό, ενισχύονται αλλά και συμπιέζονται ταυτόχρονα από τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα που συγκρούονται. Για πρώτη φορά εισάγεται μια νέα εμβολιαστική μέθοδος που χρησιμοποιεί την mRNA τεχνολογία και μάλιστα σε πολύ μαζική κλίμακα. Είναι λογικό και αναμενόμενο, το άγνωστο των μακροπρόθεσμων πιθανόν επιπτώσεων, να δημιουργεί προβληματισμό, επιφυλάξεις έως και αρνητισμό.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Για να σχεδιάσουμε και να παράξουμε ένα εμβόλιο ακολουθούμε συνοπτικά τα παρακάτω βήματα:

1.Επιλέγουμε το μόριο στόχο έναντι του οποίου θα επάγουμε την παραγωγή αντισωμάτων. Συνήθως είναι μια πρωτεΐνη της μεμβράνης του ιού. Στην περίπτωση του SARS-CoV-2 επιλέχθηκε η πρωτεΐνη-Ακίδα (spike-glycoprotein, S).

2.Επιλέγουμε τον τρόπο παρασκευής της πρωτεΐνης ή τμημάτων της. Έτσι:

a) Mέσω της μεθόδου χρήσης εξασθενημένου ή απενεργοποιημένου ιού, όχι κατ΄ανάγκη του ιού SARS-CoV-2. Δοκιμασμένη και αποτελεσματική εμβολιαστική μέθοδος.

b) Συνθέτουμε την πρωτεΐνη ή τμήματά της με γνωστές και δοκιμασμένες μεθόδους (ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη, σύνθεση στο εργαστήριο τμημάτων της κλπ). Δοκιμασμένη και αποτελεσματική επίσης εμβολιαστική μέθοδος.

c) Εξαναγκάζουμε τον οργανισμό μας να παράξει την πρωτεΐνη, μέσω νουκλεονικών οξέων, στην περίπτωσή μας μέσω mRNA, έναντι της οποίας θα επάγει ανοσολογική απόκριση. Γνωστή ως τεχνολογία, ΜΗ δοκιμασμένη όμως ως εμβολιαστική μέθοδος.

3.Επιλέγουμε τον τρόπο χορήγησης της πρωτεΐνης ή του ανάλογου σκευάσματος στο σώμα προκειμένου να φθάσει στο σημείο ενεργοποίησης της διαδικασίας της ανοσολογικής απόκρισης. Εδώ έχουν αναπτυχθεί πολλές τεχνικές και έκδοχα.

Είναι προφανές ότι κάθε βήμα προϋποθέτει τις ανάλογες πειραματικές διαδικασίες και αποτελέσματα  προκειμένου να επιτευχθεί ο τελικός στόχος. Είναι επίσης προφανές ότι η κάθε μέθοδος έχει τα υπέρ και τα κατά. Η mRNA μέθοδος ενεργοποιεί πολύ περισσότερες βιοχημικές-βιολογικές διαδικασίες στον οργανισμό μας συγκρινόμενη με την 2b. Ταυτόχρονα η 2c μέθοδος απαιτεί ακραίες συνθήκες συντήρησης και μεταφοράς (-70^οC) σε αντίθεση με την 2b.

Τέλος, δεν αναφέρομαι στις διαδικασίες ελέγχου που πρέπει να περάσει ένα υποψήφιο εμβόλιο για να εγκριθεί. Θεωρώ, και έτσι πρέπει να είναι, ότι τηρήθηκαν όλες οι απαραίτητες διαδικασίες.

Σήμερα, παρά τη δημοσιότητα που δίδεται στο mRNA εμβόλιο, γίνονται σημαντικές προσπάθειες για την ανάπτυξη εμβολίων τόσο με την 2a όσο και με την 2b μεθόδους. Να σημειώσω εδώ ότι μόλις πρόσφατα η Novavax ανακοίνωσε την έναρξη μαζικής κλινικής μελέτης Φάσης ΙΙΙ υποψήφιου εμβολίου που βασίζεται σε ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη του Κορονοϊού, ενώ αυτό της Οξφόρδης, με βάση την 2a μέθοδο, πήρε ήδη άδεια. Περισσότερες πληροφορίες για την έρευνα πάνω στα εμβόλια για Covid-19 σε άρθρο ανασκόπησης στον σύνδεσμο https://www.nature.com/articles/s41392-020-00352-y.

Στο παραπάνω άρθρο ανασκόπησης (δημοσιεύτηκε 13/10/2020 στο Nature) σημειώνεται με σαφήνεια για τα mRNA εμβόλια η παρακάτω επιφύλαξη: «…However, the physiochemical properties of mRNA may influence its cellular delivery and organ distribution, and the safety and efficacy of mRNA vaccine use in humans remain unknown…».

Και μόνο το γεγονός αυτό επιβάλει, ως αδήριτη ανάγκη, την αμελλητί κατοχύρωση του δικαιώματος επιλογής εμβολίου από τους πολίτες. Αυτό συνιστά τον ελάχιστο σεβασμό του εύλογου φόβου και των επιφυλάξεων των πολιτών. Η πρακτική υπόσταση του σεβασμού αυτού μπορεί να οδηγήσει στη μεγαλύτερη εφικτή εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Δυστυχώς, τις αμφιβολίες των πολιτών, ενισχύουν η υπερπροβολή και ένα ιδιότυπο marketing υπέρ της νέας εμβολιαστικής μεθόδου που εφαρμόζεται, τόσο από τα ΜΜΕ όσο και από επίσημες ιστοσελίδες. Γιατί δεν προβάλλονται ισότιμα και ολοκληρωμένα όλες οι μέθοδοι; Πολύ περισσότερο που αρκετά εμβόλια και με τις άλλες μεθόδους βρίσκονται ήδη στην κλινική φάση ΙΙΙ των δοκιμών ή έχουν ήδη πάρει έγκριση; Γιατί ΜΜΕ, επίσημοι αλλά δυστυχώς και επιστήμονες εκπέμπουν ένα μήνυμα απαξίωσης στις προσπάθειες τόσων άλλων ερευνητικών ομάδων; Οι μισές αλήθειες οδηγούν σε μεγαλύτερη αμφισβήτηση από τους πολίτες.

Τα ερωτήματα που τίθενται είναι:

-Κατευθύνθηκαν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι και στις άλλες μεθόδους ή μονόπλευρα, σε αναλογία και με την προβολή, προς την τρίτη μη δοκιμασμένη εμβολιαστικά μέθοδο και μάλιστα για τόσο μαζικό εμβολιασμό;  Απαντήσεις τύπου κόστους (κοστίζει λιγότερο από 5 € της Οξφόρδης ενώ της Moderna περίπου 15-20) και γρήγορης παραγωγής δεν ευσταθούν.

-Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι στα συμφωνητικά υπάρχει ο όρος ότι «…η εταιρεία δεν φέρει ευθύνη για πιθανές συνέπειες από μη ορθή τήρηση των συνθηκών συντήρησης και μεταφοράς των εμβολίων…». Είναι προφανές ότι στον όρο αυτό μπορούν να «φορτωθούν» διάφορα. Οι εταιρείες πάροχοι μέχρι ποιου σημείου φέρουν την ευθύνη;

-Το δικαίωμα επιλογής εμβολίου υφίσταται ή έχει θυσιαστεί στο βωμό των οικονομικών συμφερόντων που συγκρούστηκαν; Έχει προβληματίσει τους αρμόδιους πόσο σημαντική συμβολή θα είχε η διασφάλιση της επιλογής εμβολίου στην αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού; Η δυνατότητα υφίσταται.

-Θέτω μόνο προς το παρόν τα παραπάνω ερωτήματα, τα οποία θεωρώ ότι θα απαντηθούν έτσι και αλλιώς στο άμεσο μέλλον, επειδή απαιτώ ως πολίτης ολοκληρωμένη επίσημη ενημέρωση και όχι μισές αλήθειες.

Ας μην προτρέξουν διάφοροι να με κατατάξουν στους συνωμοσιολόγους, τους αρνητές του εμβολιασμού κλπ. Έχω λιώσει αρκετές άσπρες μπλούζες στον εργαστηριακό πάγκο σχεδιάζοντας, συνθέτοντας και αναπτύσσοντας αντιγόνα/ανοσογόνα για εμβόλια καθώς και φορείς ενδοκυττάριας μεταφοράς φαρμάκων και ανοσογόνων για να προκύψω στα ύστερα αρνητής του εμβολιασμού.

*Ο Βασίλης Τσίκαρης είναι καθηγητής Οργανικής Χημείας με ειδίκευση στη Χημεία πεπτιδίων και πρωτεϊνών, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.