Oikonomou pisoi Solarhub πίσω
ΡΕΤΡΟ-TA ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

«Το χαρωπόν και ιστορικόν γαϊτανάκι…»

Εικόνα του άρθρου «Το χαρωπόν και ιστορικόν γαϊτανάκι…»
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Βαρβάρα Αγγέλη
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 29/02/2020, 10:25
ΡΕΤΡΟ-TA ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Τα χρόνια της ύστερης οθωμανοκρατίας, η «καρδιά» των Αποκριών ήταν η πλατεία των Μνημάτων (εκεί που είναι σήμερα το Λύκειο της Ζωσιμαίας Σχολής). Εκεί που στήνονταν διάφορα θεατρικά δρώμενα από ομάδες-θιάσους, παρελάσεις μασκαράδων και χοροί. Αλλά και το γαϊτανάκι… 

Ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης, σε ένα διήγημά του («Ηπειρωτικαί αναμνήσεις», 1868-1894), περιγράφει: «Πλησίον δε τούτων το Γαϊτανάκι. Το Γαϊτανάκι ήτο άγνωστον πρότερον εν Ιωαννίνοις, εισήγαγον δ’ αυτό το πρώτον τα παλληκάρια του στρατηγού Θοδωράκη Γρίβα, κατά το 1845. Το πλήθος συνωστίζεται υπό τα παράθυρα των πλουσίων οίκων, όπου προκαλούμενος στήνεται ο λεγόμενος χορός των Καραμπέρηδων [1], έχων τούτο το ιδιάζον, ότι κατά την διάρκειαν αυτού κείται πάντοτε επί του εδάφους πλόσκα ή μπότι (πήλινον αγγείον), πλήρες οίνου, το όποιον εις το τέλος εκάστου άσματος περιέρχεται εις τα χείλη των χορευτών».

Ο Κρυστάλλης αποδίδει την έλευση του εθίμου στον στρατηγό Θεοδωράκη Γρίβα. Το σίγουρο είναι ότι το γαϊτανάκι κατέφτασε για πρώτη φορά στα Γιάννενα στα μέσα του 19ου αιώνα. Οι οθωμανικές αρχές όμως το κατάργησαν αργότερα, διαβλέποντας σε αυτόν εθνικά και αλυτρωτικά φρονήματα λόγω των τραγουδιών και των γαλανόλευκων κορδελών που χρησιμοποιούνταν τότε. Το 1906, 11 Γιαννιώτες αναβίωσαν το γαϊτανάκι.

Το κεντρικό πρόσωπο αυτής της αναβίωσης ήταν ο μπαντίδος [2] Πάνος Ζήσης (γνωστός ως Πάνος Αλευράς), που συμμετείχε σε θεατρικά αποκριάτικα δρώμενα ως ηθοποιός. Το 1911 έβαλε δε για πρώτη φορά στο γαϊτανάκι 24 αντί 12 κορδέλες (Γ. Κίτσιος, Όψεις και μετασχηματισμοί μιας αστικής μουσικής κουλτούρας, διδακτορική διατριβή, 2006). Ο Αλευράς συνέχισε να οργανώνει το γαϊτανάκι με τους κλασικούς φουστανελάδες χορευτές μέχρι τα γεράματά του.

Το 1915, δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων, ο Πάνος Αλευράς εκτιμάται ότι διοργάνωσε το τελευταίο του γαϊτανάκι, όντας πια στην ηλικία των 70 ετών. Τα χρόνια μετά την απελευθέρωση ήταν αρκετά δύσκολα για τους Γιαννιώτες, και τα χαμόγελα κάθε άλλο παρά περίσσευαν, όπως προκύπτει και από ένα ενδιαφέρον χρονογράφημα του Γιώργου Χατζηπελλερέν στην εφημερίδα «Ήπειρος» (30/1/1915). Το χρονογράφημα αυτό αναφέρεται στο αποκριάτικο πνεύμα που δεν υπήρχε και ιδιαίτερα, αλλά και στον Πάνο Αλευρά.

«Εις τας πονηράς αυτάς ημέρας, κατά τας οποίας διά να καύσης δέκα κάρβουνα, πρέπει να έχης σπήτι να το υποθηκεύσεις εις την Αθηναϊκήν Τράπεζαν –αν εννοείται κι αυτή ειμπορεί να σε δανείση- και κατά τας οποίας διά να πλάσης μίαν πήτταν, του παλαιού καλού Γιαννιώτικου καιρού, πρέπει να εκδώσης τουλάχιστον συνάλλαγμα, είνε δύσκολον να συναπαντήσης νέους ανθρώπους, που να ειμπορούν απλώς να σε καλημερίσουν χαρωπά» αναφέρει.

Και συνεχίζει ο Χατζηπελλερέν για τον Πάνο Αλευρά: «Και όμως εις αυτάς τας πονηράς και δύσκολας ημέρας υπάρχει εδώ μέσα, συμμά μας, στα Γιάννινα, άνθρωπος ευτυχής, στου οποίου τες πλάτες τα εβδομήκοντα χρόνια τα κάμει ελαφρόν πούπουλον μία ακμαία, ανθούσα, νεάζουσα διάθεσις, αφού έχει την όρεξιν και την πρωτοβουλίαν κάθε χρονιά –αυτή την ιδίαν ημέραν της Τυρινής- να μας θυμίζη για να μας χορεύη στην Πλατείαν το ωραίον, το χαρωπόν και ιστορικόν γαϊτανάκι»…


[1], [2] Διαβάστε για τους μπαντίδους και καραμπέρηδες εδώ

* Φωτογραφία του Γιαννιωτοεβραίου γιατρού Νισήμ Δαυίδ Λεβή. Γαϊτανάκι στην οδό Κουντουριώτη

ΣΧΟΛΙΑ
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
Ντοτη3 dodoni back