Τα Πεστά, το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και ο «βράχος»

Ενα αφιέρωμα του «Τύπου Ιωαννίνων» στην προέλευση της ονομασίας χωριών και οικισμών του νομού Ιωαννίνων

Tα Πεστά βρίσκονται σε απόσταση 25 χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων, στις πλαγιές του Μακρυβουνίου.

Ένα χωριό που συνδέεται με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1913. Στα Πεστά, στα τέλη του Νοεμβρίου του 1912, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, δόθηκε μια από τις πιο κρίσιμες μάχες μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών. Η προτελευταία μάχη πριν γίνει η κατάληψη του Μπιζανίου και ακολουθήσει η παράδοση της πόλης από τον Εσσάτ Πασά στον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο στις 21 Φεβρουαρίου του 1913. Ο ελληνικός στρατός κατάφερε να πετύχει μια σημαντική νίκη. Λόγω ακριβώς αυτής της έκβασης, το όνομα «Πεστά» είναι γραμμένο πάνω στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα.

Εκτός από τα οθωμανικά στρατεύματα, ένας ακόμη αντίπαλος των στρατιωτών κατά τον χειμώνα 1912-1913 ήταν το παγερό κρύο. Κάτι που αποτυπώθηκε και στο λαϊκό άσμα: «Στα Πεστά και στο Μπιζάνι/Μάνα μου τι κρύο κάνει!/Στα Πεστά, στη Μανωλιάσσα, που δεν πήραμε ανάσα!». 

Για την προέλευση της ονομασίας «Πεστά», έχουν γραφεί αρκετά. Η παράδοση θέλει το τοπωνύμιο να προέρχεται από κάποιον Μοπέστα που ήταν ο τσιφλικάς του χωριού. Ο ιστοριοδίφης Στέφανος Μπέττης έχει υποστηρίξει ότι το τοπωνύμιο είναι κυριώνυμο και διασώζει το όνομα του πρώτου οικιστή ή κατοίκου, του Πετσά –και με αναγραμματισμό αλλά και με μεταπήδηση στην ονομαστική πληθυντικού ουδέτερου προέκυψαν τα «Πεστά».

Ωστόσο, ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κώστας Ευ. Οικονόμου, στη μελέτη του «Τα οικωνύμια του νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική Εξέταση», δίνει μια πιο επιστημονική ερμηνεία. Κατά την εκτίμησή του το τοπωνύμιο προέρχεται από σλάβικη λέξη που σημαίνει «βράχος///σπηλιά, βαθούλωμα»…