Ο Χάρρυ, ο Nιούβολδ και το μνημείο

Χάρρυ-Νιούβολδ: Δύο ονόματα σε μια πινακίδα ενός δρόμου στους Αμπελόκηπους Ιωαννίνων, που αφορούν όχι ένα πρόσωπο αλλά δύο πρόσωπα. Ο Χάρρυ και ο Νιούβολδ (ο οποίος αναφέρεται και ως Νιουβόλα, σε μια προσπάθεια κακής ελληνοποίησης του ονόματός του) ήταν άγγλοι φιλέλληνες που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελλάδα. Και οι δύο σκοτώθηκαν επί ηπειρώτικου εδάφους. Ο Χάρρυ στα Πέντε Πηγάδια κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και ο Νιούμπολντ στη Μανωλιάσσα κατά τη διάρκεια του α’ βαλκανικού πολέμου.

Προς τιμή των δύο Άγγλων, ο Δήμος Ιωαννιτών έχει ανεγείρει αναθηματική στήλη στο πάρκο Ηρώων ή αλλιώς στο πάρκο του Ρολογιού. Μάλιστα, το μνημείο αυτό είναι από τα πρώτα δημόσια μνημεία που στήθηκαν στην πόλη των Ιωαννίνων μετά την απελευθέρωσή της.

Η πρώτη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ιωαννίνων για την ανέγερση του μνημείου, πάρθηκε τον Ιούνιο του 1919. Τον Ιανουάριο του 1920, ακολούθησε νέα απόφαση στην οποία αναγράφεται: «Eπί τη προτάσει του Δημάρχου το δημοτικόν συμβούλιον αποδέχεται όπως από τις εγκριθείσης ήδη πιστώσεως των 10.000 δραχμών διά την κατασκευήν του Ηρώου των άγγλων φιλελλήνων πεσόντων εν Ηπείρω Χάρρυ και Νιούπορτ προστεθή και ο ανδριάς του επίσης εν Ηπείρω πεσόντος ποιητού Μαβίλλη…». 

Η ανέγερση της αναθηματικής στήλης έγινε το 1920. Στις 7 Ιουλίου του 1920, η εφημερίδα «Ήπειρος» φιλοξενεί δημοσίευμα με τίτλο «Ο Λόγος του κ. Δημάρχου κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων». Ο λόγος του τότε δημάρχου Γιώργου Ιωαννίδη ήταν επηρεασμένος από τον ρομαντισμό και τον βυρωνικό φιλελληνισμό της Αγγλίας. Για τους δύο ήρωες, ο δήμαρχος έκανε λόγο για «αισθήματα ευγνωμοσύνης» εκ μέρους του ελληνικού λαού.

Όσον αφορά το μνημείο, ενδιαφέρον έχει η άποψη που είχε εκφράσει η εφημερίδα «Ήπειρος» δύο μήνες πριν τα αποκαλυπτήρια. 

Η εφημερίδα έθιγε το ζήτημα του ταφικού χαρακτήρα των γιαννιώτικων ηρώων. «Καλή η σκέψις της ανεγέρσεως της αναθηματικής στήλης των δύο Άγγλων, Η πόλις μας έχει ανάγκην εξωραϊσμού και το μάρμαρον πάντοτε είναι εξαίρετον εξωραϊστικόν. Αλλά από του σημείου αυτού μέχρι του να αγοράζωνται από μαρμαράδικα των Αθηνών στήλαι νεκροταφείων κοιναί, διά να στηθώσι εις κεντρικήν πλατείαν μιας πόλεως υπάρχει μεγίστη διαφορά, όπως μεγίστη διαφορά υπάρχει μεταξύ υποχρεώσεως προς αειμνήστους άνδρας εργασθέντας διά το καλόν της Ηπείρου και της Πατρίδος. Ελπίζομεν ότι κάποτε θα επικρατήση εις το κεφάλι της Δημοτικής Αρχής σκέψις περισσότερον λογική, Ηπειρωτική και Ελληνική».

Ποιος ήταν όμως ο Χάρρυ και ποιος ο Νιούμπολντ; Για τον Χάρρυ, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία (ούτε καν το πλήρες όνομά του). Από την ομιλία του δημάρχου στην τελετή αποκαλυπτηρίων της αναθηματικής στήλης, προκύπτει ότι ήταν άγγλος ευγενής, γόνος μεγάλης και αριστοκρατικής οικογένειας, γιος του υπασπιστή του βασιλιά Εδουάρδου. Σκοτώθηκε στα Πέντε Πηγάδα («περικυκλωθείς δε υπό απειραρίθμων Τούρκων ηρνήθη να υποχωρήση και έπεσεν ενδόξως μαχόμενος…»).

Στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 πολέμησε και ο Τόμος Πάλμερ Νιούμπολντ (Τhomas Palmer Newbould κι όχι Newvold όπως αναγράφεται στην πινακίδα). Κατατάχτηκε για δεύτερη φορά ως απλός εθελοντής στρατιώτης στον ελληνικό στρατό όταν ξεκίνησε ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος. Ο Νιούμπολντ ήταν σημαντικό πολιτικό στέλεχος των Ριζοσπαστών που είχαν δημιουργήσει τη Βαλκανική Επιτροπή. Σκοτώθηκε κοντά στη Μανωλιάσσα τον Δεκέμβριο του 1912, δύο μήνες πριν την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων.

Πηγές: 

Εφημερίδα "Ήπειρος" 

Μαρκάτου Δώρα, "Δημόσια μνημεία για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων"