Ο Τσαπαλάμος, ο Αλή Πασάς και οι τράπεζες

Στην καστροπολιτεία των Ιωαννίνων, προς τη βορειοανατολική πλευρά, βρίσκεται ένας πολύ μικρός δρόμος, η οδός «Σταύρου Τσαπαλάμου».

Το «Σταύρου» είναι το επώνυμο. Το «Τσαπαλάμου» είναι το προσωνύμιο, που σημαίνει ο «μεγάλος άρχοντας».

Πρόκειται για την οδό του Ιωάννη Σταύρου, γιαννιώτη έμπορου και τραπεζίτη που διετέλεσε και «λογιστής»-υπουργός Οικονομικών του Αλή Πασά. Ο Ιωάννης Σταύρου ήταν ο πατέρας του Γεωργίου Σταύρου, του πρώτου διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας.

Ο «Τσαπαλάμος» Σταύρου εισήγαγε στα προεπαναστατικά Γιάννενα είδη πολυτελείας και έκανε εξαγωγές τοπικών προϊόντων, με δίκτυο σε όλο το «τόξο» Αδριατικής και Βαλκανίων. Ιδιαίτερη δράση είχε στη Βιέννη, όπου διατηρούσε εμπορικό γραφείο.

Στα Γιάννενα, το αρχοντικό Σταύρου βρισκόταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το κτίριο Γ. Σταύρου, όπου στεγάζεται η διεύθυνση εκπαίδευσης.

Σύμφωνα με τον Γιάννη Κανετάκη («Το Κάστρο-συμβολή στην πολεοδομική ιστορία των Ιωαννίνων», εκδόσεις ΤΕΕ, 1994), το αρχοντικό συνδεόταν με τη λίμνη με ένα πλωτό κανάλι, το «Αυλάκι του Μιχάλη».

Από αυτό φημολογούταν ότι ο Ιωάννης Σταύρου πήγαινε με βάρκα να συναντήσει τον Αλή Πασά. Σε αυτό το αρχοντικό γεννήθηκε ο Γεώργιος Σταύρου, πρωτότοκος γιος του Ιωάννη και ένας από τα πέντε παιδιά του.

Ο Κωνσταντίνος Καζαντζής περιγράφει στην «Φωνή της Ηπείρου»:

«Όσο χρήμα έμπαινεν από βασιλικά δοσίματα, όλο επερνούσε από τα χέρια τού κυρ Σταύρου Τσιαπαλάμου. Όταν εσυνάζουντο όλα, τα επήγαινε μόνος του εις τον Αλή πασά λέγων:

- Ώρσε, πασιά μου, αυτά είναι ό,τι εμαζεύσαμε φέτος από τους ραγιάδες σου.

 –Ωρέ λίγα μου φέρεις, ωρέ κυρ Σταύρο.

–Πολλά, λίγα, τούτα έχουν ο κόσμος, τούτα δίνουν. Φτώχια μεγάλη στον κόσμο, πασά μου, όλοι κλαίγονται φέτος

-Σε γελούν ωρέ κυρ Σταύρο! Και κλαίγουν για να κλέψουν το χαζνέ. Να τους παίρνης ωρέ κι ένα ρέσμι ακόμα, γιατί στην Πόλι θέλουν πολλά! Ύστερις λεν εγώ τα κρατάω.

-Αν δεν σ’ αρέσω πασά μου, βάλε άλλον να σου κάμη το χουσμέτι. Ν’ απλώσω το χέρι μου στου φτωχού το βιό, να πουλήσω το σπήτι του ενού και το βόιδι του αλλουνού, αυτό ποτέ μη το καρτεράς. Δεν μου βαστά η καρδιά».

Το 1822, μετά την καταστολή της αυτονομίας του Αλή από την Υψηλή Πύλη, πολλοί επιφανείς άνδρες των Ιωαννίνων έφυγαν από την πόλη, προκειμένου να αποφύγουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τις καταστροφές, αλλά και τις αρρώστιες. Ο Ιωάννης  Σταύρου διέμεινε στην Άρτα, αλλά και στο Ζαγόρι. Πέθανε το 1823.  

Σημειωτέον ότι το «Τσαπαλάμος» συναντιέται στα Γιάννενα ως επώνυμο εβραϊκής οικογένειας, της οποίας τα μέλη εκτοπίστηκαν από τους ναζί και εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.