Ο Αώος, το φράγμα στις πηγές και η ανάγκη για ελάχιστη παροχή νερού στον ποταμό

Μια νέα επιστημονική μελέτη έρχεται να αναδείξει ένα κρίσιμο ζήτημα που αφορά τη διαχείριση των υδάτινων πόρων στην Ήπειρο, και πιο συγκεκριμένα στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων.

Και το ζήτημα αυτό είναι η απουσία οικολογικής παροχής από το φράγμα των Πηγών του Αώου με σοβαρές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και στο υδατικό καθεστώς του ποταμού.

Τι είναι η οικολογική παροχή; Η συνεχής, έστω και περιορισμένη, ροή νερού κάτω από φράγματα.

Από το 1987, όταν και κατασκευάστηκε το φράγμα από τη ΔΕΗ στις πηγές Αώου, στο Μέτσοβο, ως βασική υποδομή του υδροηλεκτρικού σταθμού και της τεχνητής λίμνης, έχει προκληθεί πλήρης διακοπή της τροφοδοσίας του νερού στον ποταμό.

Το νερό που συγκεντρώνεται στον ταμιευτήρα δεν συνεχίζει τη φυσική του πορεία προς τον ποταμό Αώο. Αντίθετα, εκτρέπεται προς μία διαφορετική λεκάνη απορροής, αυτή του ποταμού Αράχθου, για την παραγωγή ενέργειας. Άρα ένα σημαντικό τμήμα της άνω λεκάνης του Αώου δεν συμβάλλει πλέον στην παροχή νερού στον ίδιο τον ποταμό.

Η εν λόγω μελέτη δημοσιεύτηκε από τις από τις οργανώσεις RiverWatch, EuroNatur και MedINA, στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας Save the Blue Heart of Europe και έρχεται να τεκμηριώσει την ανάγκη για άμεση ρύθμιση της οικολογικής παροχής στις πηγές του Αώου.

Στη σχετική ανακοίνωση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, γίνεται καταρχάς αναφορά στην Οδηγία -Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ) και την Οδηγία για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ), σύμφωνα με τις οποίες τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. οφείλουν να διασφαλίζουν επαρκή ροή νερού για τη διατήρηση «καλού οικολογικού καθεστώτος» και τη διαφύλαξη προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων μιας και πολλά από αυτά εξαρτώνται άμεσα από τη συνεχή και φυσική ροή των ποταμών.

«Παρά τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις, η ελληνική νομοθεσία δεν προβλέπει την υποχρεωτική θέσπιση οικολογικής παροχής στα μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα – αφήνοντας ουσιαστικά ποτάμια, όπως ο Αώος, χωρίς την αναγκαία προστασία» τονίζεται.

Σύμφωνα με τη μελέτη:

-Το τμήμα του Αώου κάτω από το φράγμα, λόγω της μηδενικής παροχής νερού, έχει πλέον υποβαθμιστεί σε ρυάκι με πλάτος μόλις 1,3μ. Παράλληλα, έχουν προκληθεί σημαντικές υδρομορφολογικές αλλοιώσεις τόσο ως προς το βάθος όσο και το πλάτος του ποταμού, ενώ εξαιρετικά σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις στην παρόχθια δομή του.

-Η έλλειψη ροής έχει οδηγήσει σε μείωση των ειδών και του πληθυσμού ιχθυοπανίδας και δραματική απώλεια βιοτόπων, ειδικά για είδη όπως η Βαλκανική Πέστροφα (Salmo farioides), η οποία αποτελεί προστατευόμενο είδος σύμφωνα με την Οδηγία για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ).

-Η έλλειψη οικολογικής παροχής είναι ιδιαίτερα κρίσιμη κατά τους θερινούς μήνες, όταν η ροή του νερού είναι πολύ χαμηλή και η θερμοκρασία πολύ υψηλή – συνθήκες που καθιστούν αυτή την περίοδο τη δυσμενέστερη για τις υδρόβιες βιοκοινότητες, ιδίως υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής.

-Οι αθροιστικές επιπτώσεις λόγω έλλειψης οικολογικής παροχής εντοπίζονται σε τμήματα του Αώου που βρίσκονται τόσο εντός τριών προστατευόμενων περιοχών του Ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000 όσο και εντός του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου.

Η μελέτη υπογραμμίζει πως η οικολογική παροχή είναι κρίσιμη για την επιβίωση του ποτάμιου οικοσυστήματος. Προτείνεται δε να θεσπιστεί μόνιμη ελάχιστη οικολογική παροχή 0,37 m³/sec, που ισοδυναμεί με τη μέση θερινή ροή πριν την κατασκευή του φράγματος. Επιπλέον, απαιτούμενη κρίνεται, σύμφωνα με τη μελέτη, και η θέσπιση συμπληρωματικής ροής ίσης με το 20% της μέσης ημερήσιας παροχής πριν την κατασκευή του φράγματος.

Το  MedINA, το EuroNatur και το RiverWatch , καλούν τους αρμόδιους φορείς -την πολιτεία, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τις αρμόδιες περιφερειακές υπηρεσίες- να θεσμοθετήσουν άμεσα καθεστώς οικολογικής παροχής στο Φράγμα των Πηγών του Αώου. Επιπρόσθετα, όπως επισημαίνεται, χρειάζεται να τροποποιηθεί η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία ώστε να προβλεφθεί ρητά η υποχρέωση καθορισμού οικολογικής παροχής όλων των μεγάλων φραγμάτων, λαμβάνοντας υπόψη τα πρότυπα που είναι σε ισχύ για τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα (ΜΥΗΕ).