Ο αμφιλεγόμενος πρωθυπουργός από το Συρράκο

O Ιωάννης Κωλέττης γεννήθηκε στο Συρράκο το 1773. Ήταν γιος του Νικολάου Δήμα και της Ξανθής Τσομάγκα. Ο παππούς του, Ιωάννης επίσης, καταγόταν από το Δελβινάκι.

Ο Ιωάννης Δήμας λοιπόν, όπως ήταν το κανονικό του όνομα, πήρε το προσωνύμιο Κωλέττης, καθώς μικρό τον αποκαλούσαν «Νικολέτο», μικρό Νίκο δηλαδή, από το όνομα του πατέρα του.

Σπούδασε στην Ιταλία, εργάστηκε στα Γιάννενα και παράλληλα, φοιτούσε στην Καπλάνειο σχολή.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή ή δωρεά, εδώ:

Ο Κωλέττης σπούδασε στην Ιταλία, από όπου επέστρεψε διπλωματούχος γιατρός το 1810 και ξεκίνησε να ανελίσσεται ραγδαία στην πολιτική ζωή των Ιωαννίνων και της Ελλάδας. Στο μεταξύ, στην Ιταλία είχε κυκλοφορήσει το επαναστατικό κείμενο της Ελληνικής Νομαρχίας, με το οποίο μεταγενέστερα, αρκετοί ιστορικοί συνέδεσαν τον Κωλέττη.

Στα Γιάννενα, ο Κωλέττης έγινε ο γιατρός του Αλή Πασά, μια θέση εξίσου ισχυρή και  κεκαλυμμένη. Το 1819 έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρίας και το 1821 κήρυξε την επανάσταση στο Συρράκο και τους Καλαρρύτες, μαζί με τον Ιωάννη Ράγκο. Τελικά, κατέφυγε στο Μεσολόγγι.

Ο Κωλέττης συνδέθηκε με τις χειρότερες στιγμές πολιτικής δολοπλοκίας, κατά την επαναστατική και μετέπειτα περίοδο. Χρεώνεται της ραδιουργίες που έστρεψαν τους προεστούς της Πελοποννήσου κατά του Κολοκοτρώνη, θεωρείται ηθικός αυτουργός της απόπειρας κατά του Οδυσσέα Ανδρούτσου, αποφάσισε την εξορία της Μαντώς Μαυρογένους, η οποία πέθανε τελικά από τύφο. Ο Κωλέττης δεν ήταν από τους πολιτικούς εμπιστοσύνης (γιατί στρατιωτικός, δεν ήταν…), αλλά διέθετε υψηλότατο κύρος και θεωρείτο αδίστακτος.

Στην πορεία, ο Κωλέττης διορίζεται πρέσβης στην Γαλλία, μια «δυσμενή μετάθεση» όπως τη θεωρούσε ο ίδιος. Ωστόσο, συνδέεται με τη γαλλική πολιτική και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έγινε ο ηγέτης του Γαλλικού Κόμματος.

Το 1844, μετά την κύρωση του συντάγματος, θα γίνονταν εκλογές. Αυτές, ήταν από τις πιο διαβλητές, επεισοδιακές και νοθευμένες στην ιστορία του ελληνικού κοινοβουλευτισμού και βασικός υπεύθυνος γι αυτό ήταν ο Κωλέττης και οι κομματικές συμμορίες του. «Το κομματικό όργιο άρχισε» έγραφε ο Δημήτρης Φωτιάδης.

Στις 6 Αυγούστου ο Κωλέττης ορκίστηκε πρωθυπουργός, καθώς και υπουργός Εσωτερικών, Εξωτερικών και Παιδείας. Πήγε στην ορκωμοσία του με την άμαξα του γάλλου πρέσβη στην Αθήνα και κατόπιν, άλλαξε και το εκλογικό αποτέλεσμα, ακυρώνοντας (σε συνέργεια με τον Ανδρέα Μεταξά), τα 4/5 των εδρών του Μαυροκορδάτου.

Η διακυβέρνησή του ήταν σκοτεινή και γεμάτη σκάνδαλα, όπως για παράδειγμα το σκάνδαλο του σιταριού, λίγο πριν τις, επίσης διαβλητές εκλογές του 1847.  Υπηρετώντας στη θέση του πρωθυπουργού, έγινε ένας από τους διαμορφωτές του ελληνικού κράτους και πολιτικά, από τους γεννήτορες του μεγαλοϊδεατισμού.

Η ιστορική καταγραφή δεν είναι καν διχασμένη. Είναι καταδικαστική για τον Κωλέττη, με ελάχιστες θετικές αναφορές, όπως αυτή του Επαμεινώνδα Κυριακίδη, συγγραφέα και δημοσιογράφου ή του σύγχρονου, Βασίλη Κρεμμυδά.

Στις 5 Ιουνίου 2005, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας έκανε τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα, στην κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων. Η ομιλία του κατέληγε ως εξής: «Τον Κωλέττη θα μπορούσε κανείς να τον αγαπήσει ή να τον μισήσει, δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση όμως να τον αγνοήσει».

Πολύ παλιότερη του αγάλματος, είναι η οδός που φέρει το όνομά του, στο κέντρο της πόλης, κάθετα στο δημαρχείο των Ιωαννίνων.  

Πέθανε στις 31 Αυγούστου του 1847. Σύμφωνα με τη γλαφυρή περιγραφή του Μακρυγιάννη, κατά την εκταφή του Κωλέττη, «μόνο τα μάτια του έλιωσαν από τις πολλές  αδικίες που διέπραξε εν ζωή: και τον βγαίνουν καθώς τον θάψαν μόνον  τα μάτια του ήταν βουλιασμένα και η μύτη του ολίγον πειραμένη -τα μάτια  του ότι έβλεπαν τις πράξες οπού 'κανε δια την πατρίδα του και θρησκεία  του και τόσους άδικους φόνους των αγωνιστών, του Νούτζου, του Παλάσκα, του Δυσσέα κι αλλουνών»...