Η Βούρμπιανη: το αλλοτινό κεφαλοχώρι και το σχολαρχείο

Ενα αφιέρωμα του «Τύπου Ιωαννίνων» στην προέλευση της ονομασίας χωριών και οικισμών του νομού Ιωαννίνων

Η Βούρμπιανη είναι ένα από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας. Ένας τόπος που «έβγαλε» κι αυτός πολλούς μαστόρους της πέτρας.

Για την προέλευση της ονομασίας του τοπωνυμίου, δεν υπάρχουν πολλές ερμηνείες, όπως συμβαίνει συνήθως.

Ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κώστας Ευ. Οικονόμου επικαλείται την ερμηνεία του ρωσογερμανού γλωσσολόγου Μαξ Βάσμερ (1886-1962) που ασχολήθηκε πολύ με τα σλαβικά τοπωνύμια στην Ελλάδα. Σύμφωνα λοιπόν με τον Βάσμερ, το τοπωνύμιο «Βούρμπιανη» προέρχεται από αρχαίο σλαβικό τύπο που σημαίνει «ο κάτοικος ενός ποταμού ή ενός τόπου που έχει ιτιές».

Ο Οικονόμου αναφέρει ότι κατά την παράδοση ο αρχικός οικισμός βρισκόταν κοντά στο ποτάμι, όπου υπάρχουν ιτιές. Η θέση του αρχικού οικισμού εγκαταλείφθηκε λόγω ληστρικών επιδρομών. Ο οικισμός μετακινήθηκε πιο ψηλά.

Κάποτε, η Βούρμπανη ήταν το πιο σημαντικό κεφαλοχώρι της περιοχής. Στα τέλη του 19^ου αιώνα μετρούσε περίπου 1800 κατοίκους.

Από το 1870 και μετά, πολλοί ήταν οι κάτοικοι του χωριού που επέλεξαν τον δρόμο της μετανάστευσης. Άλλοι πήγαν στη Ρουμανία, άλλοι στην Κωνσταντινούπολη, άλλοι στην Αθήνα, στον Πειραιά, στο Λαύριο. 

Οι εν τοις Αθήναις Βουρμπιανίτες ήταν κι αυτοί που ίδρυσαν το 1883 τη Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Βούρμπιανης, στόχος της οποίας ήταν «η ανέγερσις καταλλήλων ιδρυμάτων δια την μόρφωσιν των τέκνων της πατρίδος μας Βούρμπιανης, συμφώνως προς τας Ελληνικάς παραδόσεις και τας παραδόσεις της θρησκείας και της οικογενείας».

Το 1890, με δαπάνες της Αδελφότητας, χτίστηκε ένα σχολαρχείο με τμήματα θηλέων και αρρένων και οικοτροφείο. Με την απελευθέρωση της Ηπείρου από τους Οθωμανούς, το σχολαρχείο πέρασε στη δικαιοδοσία του υπουργείου Παιδείας. Το 1918 λόγω καθίζησης του εδάφους η θέση του σχολαρχείου κρίθηκε ακατάλληλη και αποφασίστηκε η οικοδόμηση νέου κτιρίου που ολοκληρώθηκε το 1929.