Το Φορτόσι και ο Φορτώσης

Ενα αφιέρωμα του «Τύπου Ιωαννίνων» στην προέλευση της ονομασίας χωριών και οικισμών του νομού Ιωαννίνων

Το Φορτόσι είναι ένα ημιορεινό χωριό του νομού Ιωαννίνων, ανήκει δε στα Κατσανοχώρια. Και διοικητικά στον Δήμο Βορείων Τζουμέρκων. Γειτονεύει με τον ποταμό Άραχθο, με την ανατολική πλευρά του οποίου ενώνεται με το γεφύρι της Πολιτσάς.

Ένα πέτρινο γεφύρι που χτίστηκε στα τέλη του 19ιυ αιώνα – με ένα κύριο και βοηθητικά τόξα, ύψους 14 μέτρων.

Το «Φορτόσι» (επίσημα «Φορτόσιον», όπως έχει καταγραφεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το 1919) συναντάται και με τον τύπο «Φορτώσι».

Ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κώστας Ευ. Οικονόμου στην εργασία του «Τα οικωνύμια του Νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέταση» αναφέρει ότι κατά την παράδοση το χωριό δημιουργήθηκε από μέρος των κατοίκων του χωριού Λάτου το οποίο εγκαταλείφθηκε εξαιτίας πανώλης το 1764. Προσθέτει δε ότι μεταξύ των χωριών Φορτόσι και Κωστήτσι, σώζονται ερείπια οικιών.

Ο Οικονόμου εκτιμά ότι το τοπωνύμιο είναι κυριώνυμο. Το αποδίδει στο επώνυμο «Φορτώσης», το οποίο με τη σειρά του σχηματίστηκε από τον ρηματικό τύπο «φορτώσει» (του ρήματος «φορτώνω»). Κατά την άποψή του, η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι οι κάτοικοι του χωριού αποκαλούνται «Φορτώσηδες».

Ο ιστοριοδίφης Στέφανος Μπέττης έχει καταγράψει μια διαφορετική ερμηνεία στην εργασία του «Ονοματολογία των χωριών του νομού Ιωαννίνων». Καταρχάς, εκτιμά ότι ο αρχικός τύπος είναι «Φόρτος» και ότι το χωριό δημιουργήθηκε από βλάχους γεωργούς. Παραπέμπει δε σε άλλα βλάχικα τοπωνύμια στην περιοχή.

Ωστόσο, δεν τεκμηριώνει την άποψή του αυτή. Όπως σημειώνει και ο ίδιος, «δεν έχω άλλες πειστικές αποδείξεις για να στηρίξω πλήρως την άποψή μου αυτή, πάντως πιστεύω ότι δεν είναι και απίθανη». Προσθέτει ακόμη ότι το «Φόρτος» έγινε «Φορτόσι» (ή «Φορτόσιον») λόγω γραφειοκρατίας: «Η γραφειοκρατία μας αρκέστηκε στην προσθήκη της ελληνικής κατάληξης –ι και –ιον. Ίσως να το παρήγαγαν από το φόρτος και φορτώνω, παρετυμολογία εξώφθαλμη….».