Δελβινάκι: ένα υποκοριστικό, το κρασί και η κοιλάδα

Ένα αφιέρωμα του «Τύπου Ιωαννίνων» στην προέλευση της ονομασίας χωριών και οικισμών του νομού Ιωαννίνων

Το Δελβινάκι, στο Πωγώνι, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς οικισμούς του νομού Ιωαννίνων, έχοντας ένα πλούσιο ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν. Βρίσκεται κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα και απέχει 50 χλμ. από τα Γιάννενα.

Ως οργανωμένος οικισμός, χρονολογείται στις αρχές του 17^ου αιώνα, με τη συνένωση μικρών οικισμών που αποτελούνταν από κτηνοτρόφους και γεωργούς. Ωστόσο, οι απαρχές του οικισμού ορίζονται αιώνες πριν.

Κατά τον 18^ο αιώνα, το Δελβινάκι επισκέφθηκαν σημαντικοί περιηγητές, όπως ο λόρδος Βύρωνας και ο Πουκεβίλ.

Για την προέλευση της ονομασίας του οικισμού, υπάρχουν διισταμένες απόψεις. Καταρχάς θεωρείται ότι το «Δελβινάκι» σχηματίζεται από το τοπωνύμιο «Δέλβινο» και την υποκοριστική κατάληξη –άκι, σε αντιδιαστολή με το «Δέλβινο» της Αλβανίας. Τι σημαίνει όμως «Δέλβινο».

Ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κώστας Ευ. Οικονόμου, στη μελέτη του «Τα οικωνύμια του νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέταση» καταθέτει την άποψη του Φαίδωνα Μαλιγκούδη (ιστορικός που έγραψε δεκάδες μονογραφίες για την ιστορική εξέλιξη των νοτιοσλαβικών γλωσσών) ότι το τοπωνύμιο «Δέλβινο» προέρχεται από σλαβικό ουσιαστικό που σημαίνει «καζάνι» και το οποίο όταν χρησιμοποιείται ως γεωγραφικός όρος, αποδίδεται ως «κοιλάδα».

Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή, που θέλει τα τοπωνύμια «Δέλβινο» και «Δελβινάκι» να έχουν ιταλική προέλευση. Και πιο συγκεκριμένα να συνδέεται με το κρασί –del vino (που σημαίνει με το κρασί). Στην περιοχή του Δελβινακίου υπήρχαν πολλοί αμπελώνες. Ο ιστοριοδίφης Στέφανος Μπέττης, στη μελέτη του «Ονοματολογία των χωριών του Νομού Ιωαννίνων», έχει υποστηρίξει ότι ο τόπος είχε άμεση σχέση με το κρασί, γι αυτό και πήρε την ονομασία του από εκεί. Παραπέμπει δε στα όσα έχει γράψει ο λόγιος του 19^ου αιώνα Ιωάννης Λαμπρίδης: «περί το 1.000.000 οκάδες σταφυλών εκ των αμπελώνων αυτού εκτεινομένων από Κάτω Λεπίνου μέχρι Λινόραινας»…

Στο Δελβινάκι, υπάρχουν σημαντικά κτίρια, όπως το κτίριο του Παρθεναγωγίου-Αρρεναγωγείου, το οποίο χτίστηκε το 1874 με κάτοψη σε σχήμα Ε για να συμβολίζει τη λέξη «Ελευθερία».